Zmarł Dario Fo, włoski satyryk, autor sztuk teatralnych, reżyser teatralny oraz kompozytor, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1997 roku. Miał 90 lat.
Wraz ze zmarłą kilka lat temu żoną Franką Rame, aktorką, Dario Fo stanowił duet obecny nie tylko na włoskich scenach, ale także na placach i w sądach. Brali udział w wiecach skrajnej lewicy i zaangażowani byli w obronę osób oskarżonych o działalność wywrotową. Koła zachowawcze we Włoszech podejrzewały, że ta pozaartystyczna działalność była głównym motywem przyznania mu Nagrody Nobla. On sam zaś zawsze mówił, że część jej należała się France Rame.
Po rozstaniu z telewizją publiczną, która uznała go za bluźniercę i niebezpiecznego wichrzyciela, Fo objeżdżał Włochy ze swymi spektaklami pod cyrkowym namiotem. Wystawiane po mistrzowsku parodie i pastisze średniowiecznych widowisk a nawet jasełek zjednały mu masową publiczność i przyniosły popularność. Jego piosenkę o zapłakanych królu i biskupie śpiewały w latach 70 całe Włochy.
Dario Fo dostał literacką Nagrodę Nobla w 1997 roku, co wywołało kontrowersje i spory w samych Włoszech i poza ich granicami, ponieważ artysta nie krył swoich czasem skrajnie lewicowych poglądów i był zaangażowany politycznie. W uzasadnieniu werdyktu Szwedzka Akademia Królewska napisała, że przyznała wyróżnienie za „bezlitosną krytykę władzy i przywrócenie godności ludziom upokorzonym”. Oprócz literackiego Nobla, Dario Fo ma na koncie inne nagrody, jak włoską Premio Eduardo czy Obie Award przyznaną przez nowojorski tygodnik „Village Voice”.
Najbardziej znaną sztuką Fo jest „Mistero Buffo” – „Komiczne Misterium”, monodram wystawiony w 1969 roku, przetłumaczony na ponad 30 języków. Opiera się na monologach łączących średniowieczne historie z tematami politycznymi. Przedstawienie wystawiono 5 tysięcy razy, a kilkakrotnie, aby pomieścić publiczność, występy organizowano na stadionach sportowych.
Dario Fo w twórczości poruszał tematy polityczne i społeczne. Krytykował Kościół, szczególnie zakaz aborcji, a także morderstwa polityczne, mafię, korupcję, konflikt żydowsko-arabski. Często posługiwał się wywodzącą się z commedia dell’arte, sztuką improwizacji. Spod pióra noblisty wyszło m.in. widowisko komiczne „Johan Padan…” z 1992 roku, akcentujące absurdalne aspekty podboju Ameryki przez Hiszpanów pomiędzy XV a XVI wiekiem. Jedno ze swoich przedstawień – „Zdumiewający dwumózgowiec” – poświęcił Silvio Berlusconiemu, którego był przeciwnikiem. Jedną z jego sztuk była „Przypadkowa śmierć anarchisty”, którą zrealizowano po ataku terrorystycznym na Narodowy Bank Rolny w Mediolanie. Z kolei przedstawienie „Fedain” z 1971-go odnosiło się do konfliktu izraelsko-palestyńskiego. W 1989 roku w proteście przeciwko masakrze na Placu Niebiańskiego Spokoju w Pekinie, Dario Fo napisał „Lettera dalla Cina”.
Choć Dario Fo był członkiem partii komunistycznej, krytykował jej działania, a to doprowadziło do konfliktu z ugrupowaniem. Po agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 roku zabronił wystawiać swoje sztuki w krajach za „żelazną kurtyną”.
IAR/M.Lehnert/K.Koziełł/E.Leo/E.Porycka, Fot. Dreamstime