Mijają 74 lata od akcji pod warszawskim Arsenałem. 26 marca 1943 roku odbito harcmistrza Jana Bytnara „Rudego” i 20. innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy Alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Było to jedno z najważniejszych działań zbrojnych, zorganizowanych przez Grupy Szturmowe Szarych Szeregów.
W akcji, która otrzymała kryptonim „Meksyk II” brało udział 28. harcerzy. Dowodził nią Stanisław Broniewski „Orsza”. Została przeprowadzona brawurowo w biały dzień, na skrzyżowaniu ulic Bielańskiej i Długiej. Harcerze zaatakowali furgonetkę przewożącą więźniów na Pawiak. „Rudego” przenieśli do oczekującego w pobliżu samochodu, który odjechał z miejsca zdarzenia.
Podczas ataku zostało śmiertelnie rannych dwóch AK-owców, a jeden schwytany i zamordowany podczas śledztwa. Spośród przewożonych więźniów jeden poniósł śmierć, a trzech zostało rannych. Po stronie niemieckiej było 4-ch zabitych i 9-ciu rannych.
Z powodu obrażeń odniesionych w akcji, krótko potem zmarli Aleksy Dawidowski, pseudonim „Alek” i Tadeusz Krzyżewicz „Buzdygan”. Po czterech dniach zmarł również Jan Bytnar 'Rudy”, śmiertelnie wyczerpany przesłuchaniami na gestapo.
W odwecie za akcję pod Arsenałem, następnego dnia – 27 marca 1943 roku – Niemcy rozstrzelali na dziedzińcu Pawiaka 140. więźniów.
Akcja pod Arsenałem jest uznawana za jeden z największych wyczynów Polskiego Państwa Podziemnego. Miała duże znaczenie psychologiczne. Dodała otuchy mieszkańcom miasta, Niemcy natomiast stracili poczucie bezpieczeństwa.
Słynna akcja została opisana w książkach: „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego oraz „Akcja pod Arsenałem” Stanisława Broniewskiego. W 1977 roku nakręcono film fabularny pod tym samym tytułem, w reżyserii Jana Łomnickiego. W 2014 roku powstał obraz w reżyserii Roberta Glińskiego – „Kamienie na szaniec”.
Od lat 70. co roku w Warszawie w celu upamiętnienia bohaterów akcji pod Arsenałem harcerze z ZHP i ZHR organizują rajdy „Arsenał” oraz „Meksyk”. Odbywają się także uroczystości rocznicowe z apelem poległych.
TS/IAR, Fot. Kadr z filmu „Akcja pod Arsenałem”, reż Jan Łomnicki