W Warszawie od rana odbywają się uroczystości związane z przypadającą dziś 72. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego.
O 9.00 zryw uczczono na Ochocie, przy tablicy upamiętniającej podpisanie przez generała Antoniego Chruściela „Montera” – dowódcę Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej – rozkazu rozpoczęcia Powstania Warszawskiego. Przed budynkiem przy ulicy Filtrowej 68 wieńce kwiatów złożyli między innymi przedstawiciele prezydenta, premier, ministerstw, miasta stołecznego Warszawy i związków kombatanckich. W uroczystości wzięli udział powstańcy, żołnierze i harcerze. Bogdan Bartnikowski, przedstawiciel IV Obwodu Armii Krajowej Warszawa-Ochota, były więzień obozu Auschwitz-Birkenau, w przemówieniu zwrócił się do bohatera powstania warszawskiego takimi słowami: „Panie pułkowniku 'Monter’, podpisując rozkaz o rozpoczęciu powstańczych walk patrzyłeś pewnie na dom akademicki po drugiej stronie placu – siedzibę, koszary batalionu policji niemieckiej i pewnie wierzyłeś głęboko, że żołnierze Grzymały zdobędą ten obiekt”. Nieopodal ulicy Filtrowej na warszawskiej Ochocie znajduje się miejsce, gdzie w 1943 roku aresztowano generała dywizji Wojska Polskiego Stefana Grota-Roweckiego – dowódcę Armii Krajowej. „Wydawałoby się, że to już koniec, że w Polskim Państwie Podziemnym przetrącony został kręgosłup, że walka się zakończyła (…) A jednak Polacy podnieśli się z tego upadku” – powiedział Jan Kasprzyk, pełniący obowiązki szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Dodał, że miejsce, gdzie z wieńcami udały się dziś różne delegacje i warszawiacy ma symboliczne znaczenie.
O Powstaniu Warszawskim pamięta też Mokotów. „Walki w Powstaniu pokazały umiłowanie Ojczyzny i miasta” – powiedziała prezydent stolicy w czasie uroczystości w Parku Dreszera, gdzie znajduje się tablica upamiętniająca powstańców Mokotowa – głównie z pułku Baszta. Hanna Gronkiewicz-Waltz mówiła, że jej ojciec rozpoczął walki właśnie w tym pułku. Za najważniejsze uznała przekazywanie pamięci o powstaniu – o tym jakim było wielkim zrywem i jak dramatycznym przeżyciem. „Ważne jest, by pamiętać o tej szczególnej cesze tożsamości Warszawy” – dodała. Prezydent stolicy podkreślała, że na Mokotowie walki toczyły się na początku powstania, i że w tej samej dzielnicy powstanie się skończyło.
Jednym z punktów obchodów była uroczysta zmiana warty przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Wzięli w niej udział kombatanci, przedstawiciele władz oraz miasta Warszawy. Na Placu Józefa Piłsudskiego zgromadzili się nie tylko mieszkańcy stolicy, ale także przyjezdni, którzy przyjechali zobaczyć powstańców. Wśród nich są miedzy innymi Aleksandra z Rabki oraz Jolanta z Mszany Dolnej, które co roku przyjeżdżają do stolicy, żeby wziąć udział u uroczystościach upamiętniających Powstanie Warszawskie. Jeden z powstańców, Stefan Laude powiedział, że w pierwszym dniu powstania w Warszawie panował entuzjazm, mieszkańcy wywieszali flagi i pomagali walczącym. Według niego nikt nie zdawał sobie sprawy jak krwawa będzie walka. Podczas przemówienia prezydent Warszawy, Hanna Gronkiewicz-Waltz powiedziała, że powstanie jest najbardziej bolesnym świętem stolicy. Według niej to wspomnienie wydarzeń, które zmieniły Warszawę i jej mieszkańców.
Fot. Gabriel Zmuda
Marszałek Sejmu Marek Kuchciński podkreślił, że Powstanie Warszawskie ocaliło zachodnią Europę przed komunizmem. W przemówieniu, wygłoszonym podczas uroczystości z okazji 72. rocznicy Powstania przed pomnikiem Państwa Podziemnego w Warszawie, marszałek powiedział, że Powstanie Warszawskie należy do wielkich wydarzeń historycznych, kształtujących tradycję i tożsamość narodową. Dodał, że w ostatnich latach zmieniła się ocena Powstania. O ile wcześniej zwracano uwagę na zniszczenia i straty, to teraz odczytuje się Powstanie jako wyraz polskiego republikanizmu i myślenia o polityce, w którym wolność sąsiaduje z tragizmem. „Powstanie udowodniło rodakom, że wszelkie formy kompromisu z okupantami są nieskuteczne” – powiedział marszałek Sejmu. Zaznaczył, że wybuch Powstania Warszawskiego powstrzymał marsz Armii Czerwonej na zachód. Jego zdaniem, Powstanie uchroniło Niemcy, a może i Francję przed komunizmem. Marek Kuchciński dodał, że w zachodniej Europie, dokąd nie dotarli Sowieci, pozostały wyspy wolności i demokracji.
Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Leszek Żukowski powiedział, że Powstanie, choć przegrane, było dla przyszłych pokoleń impulsem do walki o wolność. Dodał, że Powstanie Warszawskie i postawa powstańców były inspiracją między innymi dla działaczy „Solidarności”. Podczas uroczystości wieńce pod pomnikiem Państwa Podziemnego złożyli: marszałek Sejmu Marek Kuchciński, marszałek Senatu Stanisław Karczewski, prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz i sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Anna Maria Anders.
O 17.00, w godzinę wybuchu Powstania, w Warszawie i w wielu innych miastach Polski zawyją syreny. Ludzie zatrzymają się, aby oddać hołd powstańcom. Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach rozpocznie się uroczystość przy pomniku Gloria Victis, z udziałem weteranów, prezydenta i przedstawicieli władz.
(IAR)/md/sk, Fot. Twitter