Mszą świętą w stołecznej archikatedrze świętego Jana zakończyły się obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Główne uroczystości zorganizowano w Warszawie.
Prezydent uczcił Żołnierzy Wyklętych pod Grobem Nieznanego Żołnierza. Andrzej Duda mówił w trakcie centralnych uroczystości Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” na Placu marsz. Józefa Piłsudskiego w Warszawie, że dzisiejsze święto to wielki dzień. „Dziś wyraźnie widać, że Żołnierze Wyklęci żyją. Żyją dotąd, dopóki istnieje pamięć o nich” – powiedział Andrzej Duda. Prezydent podkreślił, że komuniści zabili wielu z nich, ale nie zdołali odebrać im ich ducha, który jest „duchem ojczyzny”. Zwrócił też uwagę, że na Grobie Nieznanego Żołnierzy nie ma tablicy Żołnierzy Wyklętych, i musi się ona na nim wkrótce pojawić.
Swój apel do zgromadzonych wygłosił między innymi przewodniczący Społecznego Komitetu Obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, senator Jan Żaryn. Jak mówił, pierwszy marca staje się wyjątkowym dniem w kalendarzu historycznych świąt. „Będziemy od tego roku wspaniale i godnie przeżywali to święto tak jak dzień 3 maja, 15 sierpnia, 11 listopada” – powiedział Żaryn.
Następnie głos zabrał szef resortu obrony narodowej, Antoni Macierewicz. Podkreślił, że Żołnierze Wyklęci odegrali szczególną rolę w procesie odzyskiwania niepodległości przez Polskę. Według Macierewicza bez nich nie było by „Solidarności” i polskiej suwerenności. „Dzięki nim dzisiaj Polska powraca” – dodał szef MON.
Przy Grobie Nieznanego Żołnierza byli weterani podziemia antykomunistycznego, mieszkańcy Warszawy, młodzież, rekonstruktorzy i władze państwa – ogółem kilka tysięcy osób. Główną część obchodów zakończyło odczytanie apelu pamięci. Następnie zgromadzeni przeszli marszem do archikatedry świętego Jana, gdzie odprawiono mszę w intencji Niezłomnych.
W czasie homilii kardynał Kazimierz Nycz mówił, że wszyscy jesteśmy ich dłużnikami, a teraz musimy nadrabiać stracony czas w pielęgnowaniu ich pamięci. W ocenie kardynała Nycza możemy się od Wyklętych uczyć „miłości do ojczyzny, która jak każda miłość wymaga ofiary i poświęcenia”. Metropolita warszawski odniósł się w homilii także do przebaczenia. Kardynał cytował słowa papieża Franciszka, który mówi, że „Pan Bóg nigdy się nie męczy ciągłym przebaczeniem człowiekowi”. „Potrzebujemy pojednania z tymi, z którymi spotykamy się w miejscach naszej pracy, potrzebujemy pojednania w rodzinach i potrzebujemy zawsze pojednania także w naszej Ojczyźnie” – mówił kard. Nycz. „Pamiętajmy także, abyśmy umieli przebaczać, aby Bóg mógł przebaczyć nam” – dodał.
Wieczorem odbył się również koncert, poświęcony pamięci żołnierzy powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego. Wystąpili m.in. Kasia Kowalska, Sebastian Karpiel-Bułecka i Organek. Między piosenkami odtwarzano kilkuminutowe klipy opisujące historię Niezłomnych.
Wcześniej hołd Żołnierzom Wyklętym oddano przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie, przed gmachem dawnego aresztu śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
To sprawiedliwość dziejowa. Tak o decyzji w sprawie utworzenia Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Warszawie mówi prezydent Andrzej Duda. „Kiedy stoję i patrzę na celę rotmistrza Witolda Pileckiego, kiedy patrzę na karcery, które są za tymi murami, kiedy patrzę na miejsca, gdzie katowano wyklętych, to nie widzę tam słabości, widzę tam ogromną siłę” – mówił Andrzej Duda. Jak dodawał, o nieugiętości żołnierzy niezłomnych świadczy także to, że ich szczątki są po latach wydobywane z dołów śmierci.
Andrzej Duda zaznaczył, że dziś po raz pierwszy uroczystość przy mokotowskim więzieniu odbywa się przy udziale władz państwowych. Przypomniał, że rok temu mówił o tym, że III RP powinna stać się państwem sprawiedliwości, także tej dziejowej. Jej elementami mają być Muzeum oraz Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych – mówił prezydent, dodając, że historia żołnierzy wyklętych nie jest zamkniętą księgą.
„To jest wielki nasz obowiązek, abyśmy pomogli tę historię pokazać, odgrzebać – musi powstać prawdziwe Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych. Dziś jest pewna namiastka, został zrobiony pierwszy krok. Wierzę w to, że pójdziemy dalej. Wierzę w to, że będziemy w stanie ich wszystkich odnaleźć i pochować godnie tak jak na to zasługują, tak jak się chowa bohaterów” – powiedział Andrzej Duda. Prezydent wyraził nadzieję, że Muzeum Żołnierzy Wyklętych będzie drugim – po Muzeum Powstania Warszawskiego – miejscem „wielkiej edukacji patriotycznej dzieci i młodzieży”.
Córka rotmistrza Witolda Pileckiego – Zofia Pilecka-Optułowicz mówiła, że od 25 lat, co roku 25 maja przychodzi na ulicę Rakowiecką, by uczcić rocznicę śmierci swojego ojca. Dziś – w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych – córka rotmistrza chce uczcić także tych bezimiennych, którzy nie mają też swoich miejsc pochówku. Jak mówila, byli to ludzie, którzy nie za pieniądze czy apanaże, ale z czystej miłości do ojczyzny walczyli o jej niepodległość.
Wdowa po byłym prezesie IPN Januszu Kurtyce – Zuzanna Kurtyka – mówiła natomiast o konieczności zachowania miejsc pamięci komunistycznych zbrodni. Przywołała słowa swojego męża, ze „państwo polskie nie może się uchylać od upamiętnienia własnych ofiar, bo bez tego nie będzie mogło oczekiwać poświęceń”. Dodała, że Żołnierzom Wyklętym, ale też sobie samym, jesteśmy winni sprawiedliwość.
Wczoraj minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro podpisał akt ustanowienia w Areszcie Śledczym przy ul. Rakowieckiej w Warszawie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. W mokotowskiej katowni zginęło wielu działaczy i żołnierzy podziemia antykomunistycznego – wśród nich między innymi rotmistrz Witold Pilecki, major Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” czy podpułkownik Łukasz Ciepliński „Pług”.
Rano prezydent Andrzej Duda wręczył nominacje generalskie i odznaczenia Żołnierzom Wyklętym i osobom zasłużonym w pielęgnowaniu pamięci o historii Polski. Prezydent powiedział, że jest dumny, iż może kontynuować drogę honorowania prawdziwych polskich bohaterów, jaką wytyczył prezydent Lech Kaczyński. Podkreślił, że święto to ma po raz pierwszy wymiar wspólnotowy, gdyż nie ma oddzielnych uroczystości państwowych i społecznych. Dzięki przyznanym dziś nominacjom i odznaczeniom ma też charakter pełny, gdyż Żołnierze Wyklęci byli żołnierzami Państwa Polskiego.
Minister obrony Antoni Macierewicz przypomniał, że komunistyczne władze chciały wymazać z kart historii wysiłek armii, która walczyła o suwerenną Polskę od 1944 roku. „To dzięki żołnierzom niezłomnym przez dziesiątki lat trwał nieustanny opór i walka o niepodległe państwo” – mówił Antoni Macierewicz. Uroczystości z udziałem szefa MON zorganizowano na dziedzińcu Muzeum Wojska Polskiego. Ich uczestnicy przeszli na Plac Piłsudskiego, gdzie złożono kwiaty na Grobie Nieznanego Żołnierza. W marszu wzięło udział kilkaset osób. Były też grupy rekonstrukcyjne i harcerze.
Kombatanci i przedstawiciele armii spotkali się na mszy w katedrze polowej Wojska Polskiego. Przewodniczył jej biskup polowy Józef Guzdek. Duchowny w kazaniu podkreślał, że dzisiejszymi uroczystościami wypełniamy po latach sprawiedliwość dziejową. „Nadrabiamy zaległości, bo Wyklęci przez lata pokryci byli milczeniem” – mówił biskup Guzdek.
Wcześniej Beata Szydło spotkała się z czterema żołnierzami wyklętymi. Premier podjęła decyzję o przyznaniu im specjalnej emerytury. Wśród zaproszonych do kancelarii premiera żołnierzy byli: podporucznik Henryk Atemborski, pseudonim Pancerny, pułkownik Leszek Mroczkowski, pseudonim Andrzej, major Zygmunt Boczkowski, pseudonim Karmin oraz pułkownik Józef Bandzo, pseudonim Jastrząb.
Uroczystości upamiętniające Niezłomnych zorganizowano w wielu miastach Polski, między innymi w Gdańsku, Krakowie, Augustowie, Białymstoku i Koszalinie. Odbywały się marsze i apele pamięci, odprawiano też msze święte w ich intencji. W weekend w wielu miejscach odbyły się też biegi „Tropem Wilczym”.
Polskie Radio obszernie relacjonowało przebieg obchodów. Portal Polskiego Radia uruchomił specjalną podstronę poświęconą Żołnierzom Wyklętym – www.zolnierzewykleci.polskieradio.pl. Można na niej znaleźć m.in. dźwiękowe wspomnienia Niezłomnych.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych był dziś obchodzony po raz 6.
IAR/md/łp