Dziś rozpoczyna się Wielki Post. To tradycyjnie okres umartwiania się i pokuty. Zdaniem znawcy kultury staropolskiej, profesora Jacka Kowalskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, w tradycjach wielkopostnych można bez trudu odnaleźć echa średniowiecznej Europy.
Historyk zaznacza, że Wielki Post w przeszłości był jednym z najważniejszych okresów w roku. W średniowieczu w czasie postu wielu ludzi całkowicie rezygnowało ze spożywania mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego. Do tego dochodziły liczne umartwienia. Post był tak głęboko wryty w świadomość społeczeństwa, że próby jego łagodzenia napotykały opór – mówi profesor Jacek Kowalski. „Post kiedyś był o wiele bardziej trapiący człowiek niż dziś. To był element regulowania czy współżycia ludzi ze światem i z wiarą” – powiedział profesor Kowalski.
Historyk zwraca uwagę na pozostałości tych tradycji w dzisiejszej Polsce. To głównie misteria i nabożeństwa pasyjne, takie jak odprawiane w kościołach Drogi Krzyżowe oraz Gorzkie Żale. W odprawianych dziś nabożeństwach można znaleźć pozostałości nabożeństw pasyjnych typowych dla średniowiecznej Europy. „To jest spuścizna średniowiecza. Nabożeństwa związane z pasją Chrystusa były niesłychanie rozpowszechnione, nie mówiąc o Kalwarii Zebrzydowskiej z jej cyklem nabożeństw pasyjnych i nie mówiąc o drogach krzyżowych, które pojawiły się w XVII wieku, ale ich zaczątki były wcześniej” – powiedział profesor Kowalski.
Historyk nazywa Gorzkie Żale skarbem kultury polskiej. Nabożeństwo zostało spisane w XVIII wieku przez księdza Wawrzyńca Benika w Warszawie, jednak tekst i muzyka nabożeństwa składa się ze znacznie starszych części. Na Gorzkie Żale składają się zarówno kościelne hymny i modlitwy oraz wpływy ludowe, które dziś możemy obserwować między innymi w tekście nabożeństwa. „Tych nabożeństw, które wcześniej odprawiono, ślady w Gorzkich Żalach znajdziemy. Gorzkie żale są arcydziełem polskiej literatury” – powiedział profesor Jacek Kowalski.
Wielki Post zakończy się w Wielki Czwartek 18 kwietnia.
***
Sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski biskup Artur Miziński mówi, że Wielki Post jest szczególnym czasem wezwania do nawrócenia i przemiany naszego życia. „Niech to będzie czas bardziej intensywnej modlitwy i podejmowania różnych form wyrzeczeń, które będą pomagały nam przezwyciężać nasze słabości. Niech to będzie czas wrażliwości naszych serc na potrzeby bliźnich, aby była ona odpowiedzią na miłość Boga” – powiedział Polskiemu Radiu biskup Artur Miziński.
W kościołach w Środę Popielcową wierni będą mieli posypywane głowy popiołem, który pochodzi ze spalonych gałązek poświęconych podczas zeszłorocznej Niedzieli Palmowej. Podczas tego obrzędu kapłan wypowiada słowa „Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”.
W Środę Popielcową, podobnie jak w Wielki Piątek, katolików obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły. Wierni mogą zjeść maksymalnie trzy posiłki, w tym jeden do syta. Obowiązkiem postu objęte są osoby od 18. do 60. roku życia.
We wszystkie piątki Wielkiego Postu w kościołach jest odprawiana Droga Krzyżowa, a w niedziele – Gorzkie Żale. Praktyką tego okresu jest też liturgia stacyjna, dawniej odbywająca się w Rzymie, a obecnie sprawowana na całym świecie. Polega na pielgrzymowaniu do 40. wybranych kościołów stacyjnych w diecezji, by wziąć udział w mszy świętej, przystąpić do sakramentu pokuty i uczestniczyć w adoracji Najświętszego Sakramentu.
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/Magdalena Kowalewska/Wj/dabr
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/Lis/Wj/dabr