Na ulicach Łodzi powstają zdjęcia do amerykańskiego filmowego dokumentu fabularyzowanego „Who Will Write Our History” (Kto napisze naszą historię). Obraz opowiada losy bezprecedensowego przedsięwzięcia – Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego tzw. Archiwum Ringelbluma. Zdjęcia w Polsce (także w Warszawie) potrwają do 26 maja.
Tak zwanym executive producer (czyli producentem wykonawczym) filmu jest Nancy Spielberg, młodsza siostra Stevena Spielberga. Reżyseruje Roberta Grossman, a za kamerą stanęła brytyjska operatorka Dyanna Taylor, pięciokrotna laureatka nagrody Emmy, m.in. za zdjęcia do serialu „3-2-1 Contact”, pracująca przy wielu produkcjach dla takich stacji, jak HBO, ABC, NBC, CBS i National Geographic. Archiwum dr Emanuela Ringelbluma – historyka, pedagoga i działacza społecznego – powstało w listopadzie 1940 roku, przy udziale utworzonej przez niego konspiracyjnej organizacji Oneg Szabat. Grupa ta, licząca kilkanaście osób (a w szczytowym momencie nawet 60), podjęła zadanie zbierania i opracowania szeroko pojętej dokumentacji losów Żydów pod okupacją niemiecką. Na przełomie lat 1942 i 1943 Ringelblum ukrywał się poza gettem w schronie urządzonym przez polską rodzinę. W przededniu wybuchu powstania w getcie, 18 kwietnia 1943 roku, przedostał się na teren getta, został schwytany i wysłany do obozu w Trawnikach. Dzięki współpracy z polską konspiracją udało się go stamtąd uwolnić. Wrócił do schronu, ale w marcu 1944 roku, w wyniku denuncjacji, gestapo aresztowało ukrywających się tam Żydów, a także właścicieli posesji – wszystkich rozstrzelano w ruinach getta. Archiwum ocalało, stopniowo pakowane do baniek po mleku i metalowych skrzynek, i zakopywane w piwnicach przy ulicach Świętojerskiej oraz Nowolipki. Zgromadzone materiały to ponad 28 tys. kart dokumentów (rękopisów, druków, fotografii). Odkrywane w latach 1946 i 1950 stanowią bezcenne źródło do badań nad Zagładą Żydów. Materiały przeważnie nie mają odpowiedników w innych zespołach archiwalnych na świecie, w większości znane są dotychczas tylko naukowcom. Jak podkreślają twórcy filmu, spisane dokumenty są ostatnimi świadectwami o życiu, cierpieniu i śmierci pojedynczych osób, ale też całych społeczności z miast i miasteczek rozrzuconych po Polsce. Kręcony w naszym kraju film oparty jest na książce Samuela D. Kassowa „Kto napisze naszą historię?”. W fabularyzowanych fragmentach biorą udział polscy aktorzy. W roli Emanuela Ringelbluma zobaczymy Piotra Głowackiego, w jego żonę, Judytę, wciela się Karolina Gruszka, a prócz nich w filmie występują Jowita Budnik, która zagra Rachelę Auerbach, pisarkę, jedną z ocalałych działaczek Oneg Szabat oraz Wojciech Zieliński, który gra Abrahama Lewina, nauczyciela, uczestnika Oneg Szabat.
– Największa różnica między planem filmu polskiego i amerykańskiego jest taka, że tu po każdym ujęciu pani reżyser mówi: „excellent, excellent!” (doskonale – dop. red.), nawet jeżeli potem je powtarzamy, by coś poprawić – mówi urodzony w Łodzi Wojciech Zieliński. – Najtrudniejszą sprawą w przygotowaniach była nauka języka jidysz, ale udało się. Może pomogło to, że pochodzę z Łodzi, miasta, w którym ta kultura była tak silna. Scenografem filmu jest Frank Gampel, ale polską scenografię przygotował Marek Warszewski („Miasto 44”, „Karbala”), kostiumy zaś – Aleksandra Staszko („Ida”, „Demon”).
W Łodzi zdjęcia powstają na ul. Włókienniczej (obecnie zamkniętej dla ruchu). Wczoraj realizowano m.in. sceny ucieczki Racheli Auerbach z getta oraz powrotu Emanuela Ringelbluma. Ekipa będzie tu pracować do końca tygodnia. Film „Who Will Write Our History” otrzymał dofinansowanie z Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii filmów dokumentalnych (200 tys. zł). Łódzkie zdjęcia wspiera Łódź Film Commission. Premiera filmu zaplanowana jest na 2017 rok.
TS/Dariusz Pawłowski (aip), foto Krzysztof Szymczak