Trzynasta emerytura to dodatkowe świadczenie emerytalne dla najuboższych emerytów i rencistów. Sprawdziliśmy, komu przysługuje nowe świadczenie, ile wyniesie oraz kiedy ruszą wypłaty.
Rok 2019 przyniósł rewolucyjne zmiany w emeryturach. 23 grudnia ustawa, zgodnie z którą raz na rok będą wypłacane trzynaste emerytury, została przyjęta przez rząd i podpisana przez prezydenta. W 2019 r. wprowadzono trzynastą emeryturę. Przysługiwała ona 9,8 miliona emerytów i rencistów. Trzynastka została wypłacona w formie jednorazowego świadczenia. W grudniu tuż przed świętami rząd przyjął projekt ustawy, zgodnie z którą prawo do trzynastki zostało przyznane seniorom na stałe. Ustawa została także podpisana przez prezydenta.
Premier Mateusz Morawiecki zapowiedział wypłatę trzynastej emerytury w swoim exposé. W 2019 r. trzynastki zasiliły konta emerytów w ramach programu Emerytura Plus. Wypłacono je w kwocie 1100 zł brutto, co dało 888,25 zł na rękę. W tym samym czasie najniższa emerytura osiągnęła poziom 934,60 zł netto.
W 2020 r. trzynastki będą przysługiwać seniorom pobierającym minimalne renty i emerytury. Trzynasta emerytura ma stanowić równowartość najniższej emerytury brutto obowiązującej od 1 marca roku, na który przypada wypłata świadczenia. Wysokość minimalnej emerytury w 2020 r. ustalono na poziomie 1200 zł brutto, czyli 1026,69 zł na rękę, ale trzynastka wyniesie mniej, bo 981 złotych. Rozbieżności wynikają stąd, że beneficjenci muszą zapłacić podatek dochodowy i składkę zdrowotną. Zaliczka na podatek PIT pochłonie 204 zł, a 15 zł wyniesie składka zdrowotna.
Przeciwnicy trzynastej emerytury optowali za zniesieniem podatku dla emerytów. Nieopodatkowaną emeryturę zaproponowało PSL. W skali Europy nie jest to nowatorski pomysł. Za granicą daniny nie płacą m.in. seniorzy mieszkający na Węgrzech i Litwie. Gdyby trzynaste emerytury zostały zwolnione z podatku, kwota wpływów do budżetu państwa i NFZ byłaby niższa ok. 2 mld złotych. Uwolnienie emerytur od podatku nie przysporzyłoby problemów formalnych. Wystarczyłoby wprowadzić zapis, zgodnie z którym trzynastka stanowiłaby dodatek do emerytury.
Podobnie jak w 2019 r., w 2020 r. trzynastkę otrzymają: emeryci i renciści z powszechnego systemu ubezpieczeniowego, renciści i emeryci rolnicy, a także osoby pobierające emerytury pomostowe, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, zasiłki przedemerytalne, świadczenia przedemerytalne, renty socjalne, renty rodzinne, renty inwalidzkie i renty wojenne. Prawo do trzynastej emerytury nabywa się automatycznie. Nie trzeba będzie ubiegać się o nie w ZUS.
Trzynastka dla emerytów i rencistów to kluczowy punkt programu Emerytura plus. Mateusz Morawiecki i Jarosław Kaczyński obiecali emerytom wypłatę tego świadczenia przed wyborami parlamentarnymi. W grudniu premier Mateusz Morawiecki zapowiedział, że wypłaty trzynastek nastąpią zgodnie z harmonogramem (czyli od 1 kwietnia).
Aby pozyskać środki na trzynastki, rząd musiał dokonać zmian w przepisach. Trzynaste emerytury będą finansowane z budżetu państwa oraz z funduszu, z którego są wypłacane świadczenia dla osób niepełnosprawnych. W tym celu przekształcono Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych (SFWON) w Fundusz Solidarnościowy. Zmiana umożliwiła finansowanie trzynastek i kosztów ich obsługi. Pieniądze na refundację trzynastek z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są teraz kosztami Funduszu Solidarnościowego. Środki z nowo utworzonego funduszu zostaną także przeznaczone na renty socjalne i zasiłki pogrzebowe, które przysługują w razie śmieci osoby pobierającej rentę socjalną.
Nowelizacja ustawy przewiduje możliwość zaciągania przez dysponenta Funduszu Solidarnościowego nieoprocentowanych pożyczek z budżetu państwa na pokrycie zwiększonych wydatków. Właśnie ten mechanizm zostanie zastosowany przy wypłacie trzynastek. Minister finansów wpłaci zablokowane w części dotyczącej ZUS środki z budżetu państwa do Funduszu Rezerwy Demograficznej, a ten z kolei udzieli Funduszowi Solidarnościowemu pożyczki w kwocie 9 mld złotych.
Pieniądze na wypłaty trzynastych emerytur trafią z Funduszu Solidarnościowego do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Rząd szacuje, że w 2020 r. koszt trzynastych emerytur wyniesie ok. 10,7 mld złotych. Świadczenie będzie mogło pobrać 9,8 mln rencistów i emerytów. Zgodnie z założeniami ustawodawców, trzynastki wypłacone w 2019 r. również zostaną rozliczone z kasy nowego funduszu.
Środki zgromadzone w SFWON, a należące obecnie do Funduszu Solidarnościowego, pochodzą głównie z obowiązkowej 0,15 proc. podstawy wymiaru składki na Fundusz Pracy. Fundusz Solidarnościowy zasili również danina solidarnościowa od dochodów osób fizycznych w wysokości 4 proc. od nadwyżki dochodów. Zapłacą ją najbogatsi Polacy, których dochody przekroczyły jeden milion złotych w danym roku podatkowym (do wysokości dochodów nie wliczają się składki na ubezpieczenia społeczne). Nowy podatek po raz pierwszy zostanie pobrany w 2020 roku. Będzie on uwzględniony w zeznaniach podatkowych za 2019 rok. Zgodnie z szacunkami MF, danina uszczupli portfele ok. 21 tys. Polaków.
Trzynastka to nie jedyny pomysł na zapomogę dla emerytów. PiS zapowiedział także wprowadzenie czternastek, innego rodzaju świadczeń dla seniorów. Ich wypłaty mają ruszyć w 2021 roku. Pełne czternastki powinni otrzymać wszyscy seniorzy pobierający świadczenia emerytalne o wartości nie wyższej niż 120 proc. przeciętnej emerytury. Rząd zapewnia, że „program w całości obejmie emerytów i rencistów, których świadczenie nie przekroczy ok. 2900 zł w 2021 roku”. Osoby z emeryturami na tym poziomie otrzymają najwyższe czternastki. Po przekroczeniu progu 120 proc. przeciętnej emerytury wartość świadczenia ma maleć zgodnie z zasadą „złotówka za złotówkę”.
Wielu emerytów przejawia aktywność zawodową mimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Przeważnie pracę kontynuują seniorzy w wieku 60–65 lat. Stanowią oni blisko 90 proc. wszystkich pracujących emerytów. Osoby, które osiągnęły wiek emerytalny, mogą pracować bez obaw, że ich dochody uszczuplą wysokość ich świadczenia emerytalnego, podczas gdy wcześniejsze przejście na emeryturę grozi utratą części emerytury (po przekroczeniu limitu dochodowego).
Pod koniec 2018 r. aż 218,8 tys. seniorów pobierało emeryturę niższą od minimalnego świadczenia emerytalnego – wynika z opublikowanego w maju 2019 r. raportu GUS. W 2020 r. najniższa emerytura w kwocie 1200 zł nie będzie dostępna dla wszystkich. Do jej pobierania uprawnia odpowiednia wysługa lat (25 lat okresów składkowych i nieskładkowych dla mężczyzn oraz 20 lat dla kobiet).
AB aip