Zakończyła się siedmiodniowa wizyta sprawozdawcy ONZ ds. prawa żywności Hilal Elver, podczas której ekspert oceniła, że choć polskie rolnictwo funkcjonuje dobrze, to drobni rolnicy przegrywają konkurencję z dużymi sieciami, a liczba niedożywionych dzieci w naszym kraju nie zmniejsza się.
– W Polsce nie ma znaczącego problemu, jeśli chodzi o jakość jedzenia i jego ilość, jest natomiast problem, jeśli chodzi o dostęp do żywności przez konkretne grupy ludzi – stwierdziła Hilal Elver, specjalny sprawozdawca ONZ ds. prawa do żywności. Jednym z wniosków płynących z jej siedmiodniowej wizyty w Polsce jest to, że nasz kraj ciągle boryka się z problemem ubóstwa, w tym dotykającego w szczególności dzieci oraz osoby żyjące na wsi.
Mimo że rząd realizuje programy, których celem jest walka z niedożywieniem przez darmowe posiłki, produkty żywnościowe oraz dopłaty do nich, w ostatnich latach poziom ubóstwa wzrósł, a 10 proc. dzieci żyje w tzw. ubóstwie skrajnym. Jednocześnie liczba otyłych dzieci w Polsce wzrosła z 5 proc. w 2000 r. do 22 proc. w 2013 r. – To nie jest zaskakujące, w wielu rozwiniętych społeczeństwach widać pojawiające się u dzieci problemy ubóstwa, głodu i niedożywienia, a obok nich, w innych grupach społecznych, problem otyłości – powiedziała Elver, zalecając dalszą walkę z tymi problemami.
Sprawozdawca ONZ krytycznie oceniła działania branży żywnościowej, która dąży do zysków, promując tanie jedzenie niewysokiej jakości; „z radością” zauważyła jednak, że w Polsce istnieją programy takie jak „Owoce i warzywa w szkole”, które promują zdrowe odżywianie, a rząd za pomocą odpowiednich ustaw wyprowadza ze szkół tzw. jedzenie śmieciowe.
Zdaniem Elver, samo rolnictwo w Polsce funkcjonuje dość dobrze, mimo że na „ironię” zakrawa fakt, że chociaż wytwarzamy coraz więcej produktów, to są one coraz mniej warte. – A Polska jest uznawana za jednego z najważniejszych producentów w sektorze rolnym, około połowa gruntów w waszym kraju to grunty rolne – podkreśliła Elver.
Za najpilniejszą do rozwiązania kwestię Elver uznała reorganizację gospodarki tak, żeby nie utrudniała drobniejszym rolnikom sprzedaży swoich produktów. – Oligopol stworzony przez niewielką liczbę sieci supermarketów i przedsiębiorstw rolniczych kontrolujących cały łańcuch dostaw w przemyśle spożywczym wypycha drobnych rolników z rynku w Polsce – powiedziała ekspert i stwierdziła, że należy usunąć przepisy, które blokują rolnikom wejście na lokalne rynki.
Podkreśliła, że spadające zyski z działalności rolnej mogłyby zmuszać rolników do niechcianego przez nich przenoszenia się do miast, jednak ci dbają o zapewnienie sobie dodatkowego dochodu przez m.in. działalność agroturystyczną, która pozwala jednocześnie na zdobywanie „dodatkowych doświadczeń” przez korzystających z niej mieszkańców miast.
W tym kontekście Elver przypomniała również wyjątkowo negatywny wpływ rosyjskiego embarga na producentów jabłek, którzy w momencie jego nałożenia mieli problem ze znalezieniem rynków, na których sprzedadzą swoje owoce. – Jestem bardzo przeciwna nakładaniu embarg ze względów politycznych, one często odbierają źródło utrzymania niewinnym obywatelom – powiedziała Elver.
Sprawozdawca ONZ odniosła się również do przyjętego przez Senat projektu ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa – Zamysł tej ustawy jest bardzo dobry – podkreśliła i dodała, że otrzymała od wielu osób sygnały, że społeczeństwo nie rozumie, w jaki sposób ma funkcjonować i być wdrażana. Jej zdaniem ważne jest, by demokratyczne państwo zorganizowało szeroko zakrojone konsultacje społeczne, które rozjaśnią te kwestie. Końcowe sprawozdanie Elver przedstawi na marcowym posiedzeniu Rady Praw Człowieka ONZ w 2017 r.
Magdalena Nałęcz AIP