Jako Rzecznik Praw Obywatelskich nie obawiam się o siebie, ale o obywateli – mówił w Białymstoku Adam Bodnar.
Obywatele już mogą zacząć bać się o to, że po wejściu w życie ustawy o policji, każdy policjant – bez względu na stanowisko – będzie miał wgląd w prywatne maile?
Problem polega na tym, że w tej ustawie – oprócz tego, co dotyczy kontroli operacyjnej i podsłuchów – jest fragment dotyczący pozyskiwania danych internetowych. Twórcy ustawy twierdzą, że nie będzie można sprawdzać treści internetowej korespondencji, ale pozostaje pytanie: na ile technicznie będzie to możliwe do zrobienia? Ustawa pozwala, by policja, służby specjalne zawarły porozumienia z dostawcami usług internetowych o stworzenie możliwości stałego łącza. Czyli szyfrowanego połączenia, za pomocą którego służby będą mogły składać wnioski o pozyskiwanie danych internetowych w trybie elektronicznym, już bez „papierologi”. Czy w takim sam sposób, jak teraz pozyskiwane są bilingi. Jeżeli zostaną zawarte te porozumienia, to niestety możemy zacząć się obawiać. Takie jest niebezpieczeństwo. Pozostaje pytanie: na ile podmioty będą skore do zawierania takich umów? Wydaje mi się jednak, że trudno im będzie odmówić żądaniom władzy, jeżeli będzie do tego podstawa ustawowa.
Czy w związku ze zmianami na stanowiskach, jakie obserwujemy w różnych instytucjach, nie obawia się Pan także o siebie?
Zostało mi 4,5 roku kadencji i tej myśli się trzymam. Nie obawiam się o siebie. Wnioskowaliśmy o budżet o 7,9 mln zł większy w stosunku do poprzedniego roku. Potrzebujemy m.in. ośmiu dodatkowych etatów do odwiedzania miejsc pozbawienia wolności, a także do zespołu, który rozpatrywałby wnioski o kasację. Poprawki komisji finansów nie dość, że skasowały wnioskowaną podwyżkę, to jeszcze komisja obcięła budżet o 2 mln zł. Argumenty, które zostały przedstawione za tą decyzją, nie były racjonalne, a polityczne. Co to oznacza? Nie będziemy w stanie rozpatrzyć wniosków o kasacje w sprawach karnych, a mamy ich 2800. Bardzo ważne jest też niewypełnianie zobowiązań międzynarodowych. Nasz Krajowy Mechanizm Prewencji służy nadzorowaniu, jak wygląda przestrzeganie praw w miejscach pozbawienia wolności. Teraz jesteśmy w stanie odwiedzić 100 miejsc w ciągu roku na 1800, jakie istnieją. Jedno odwiedzamy raz na 16-18 lat, a powinniśmy co 5 lat.
W lutym Komisja Wenecka przyjedzie do Polski, by przyjrzeć się zmianom w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Pan również weźmie udział w spotkaniach.
Rzecznik Praw Obywatelskich od początku debaty na temat Trybunału Konstytucyjnego stara się w niej uczestniczyć, przedstawiać wnioski, informować o zagrożeniach. Sytuacja, w której TK nie jest w stanie działać sprawnie, powoduje poważne zagrożenia z punktu widzenia obywateli. Powoli tracą jeden z najważniejszych instrumentów ochrony praw i wolności jednostki. Tracą dostęp do skargi konstytucyjnej, do rzetelnego procesu. Urząd RPO ma instrument w postaci bezpośrednich wniosków do TK. Ale teraz nie jestem w stanie nikomu odpowiedzieć, ile lat będzie czekał, aż mój wniosek zostanie rozpoznany. Komisja Wenecka ma przygotować raport o zagrożeniach dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego. Moja rola podczas tego spotkania sprowadzi się do przedstawienia mojego ostatniego wniosku do TK, w którym kwestionuję nowelizację ustawy o Trybunale.
opr. Magdalena Kuźmiuk (aip), foto Wojciech Wojtkielewicz