W południe przy Pomniku Bohaterów Getta na warszawskim Muranowie rozpoczęły się uroczystości związane z 74. rocznicą wybuchu powstania w getcie. Towarzyszy im akcja edukacyjno-społeczna „Żonkile” – setki wolontariuszy od rana rozdają mieszkańcom stolicy kartonowe kwiaty, symbol pamięci o uczestnikach zrywu.
Pomnik stojący przy otwartym przed czterema laty Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN to nieprzypadkowe miejsce rozpoczęcia obchodów rocznicy powstania w getcie warszawskim. Ulica, przy której są zlokalizowane, biegła właśnie przez teren zamknięty w czasie wojny przez niemieckiego okupanta w celu koncentracji ludności żydowskiej. Kiedyś Gęsia, dzisiaj nosi nazwę Mordechaja Anielewicza – na cześć przywódcy zrywu zbrojnego. Pod pomnikiem upamiętniającym Bohaterów Getta w południe kwiaty złożyła premier Beata Szydło, a także wielu warszawiaków i przedstawicieli organizacji żydowskich. Dominowały żonkile – symbol pamięci o uczestnikach zrywu.
– Żonkile związane są z postacią Marka Edelmana, jednego z przywódców powstania, sam również 19 kwietnia składał pod Pomnikiem Bohaterów Getta bukiet żółtych kwiatów – często były to właśnie żonkile – mówi Maria Mossakowska z Muzeum POLIN, koordynatorka akcji o tej samej nazwie.Od rana ponad 1000 wolontariuszy rozdaje na ulicach Warszawy papierowe żonkile – symbol pamięci o powstaniu w getcie warszawskim. W tym roku będzie ich aż 100 tysięcy. Do akcji włączyło się ponad 1000 szkół, bibliotek i instytucji kultury z całej Polski, a także celebryci – Anja Rubik, Agnieszka Holland czy Maciej Musiał. – Przypięcie żonkila w rocznicę powstania w getcie jest wyrazem otwartości na drugiego człowieka, na opinie i jego serce. W dzisiejszych czasach, kiedy żyjemy trochę w znieczulicy, jest bardzo ważne – mówił ambasador akcji w rozmowie z Agencją Informacyjną Polska Press (AIP). Żonkile to także szeroko zakrojona akcja edukacyjna. Poza Warszawą będzie obchodzona w ponad 1000 placówkach kultury, a Muzeum POLIN przygotowało z tej okazji materiały edukacyjne, w tym film „Nie było żadnej nadziei. Powstanie w getcie warszawskim 1943” i komiks wyjaśniający skąd pochodzą żonkile.
Po uroczystości przy Pomniku Bohaterów Getta uczestnicy przejdą powstańczym szlakiem najważniejszych miejsc getta warszawskiego i złożą w nich kwiaty. Trasa wiedzie przez pomnik Żegoty, pomnik Szmula Zygielbojma, bunkier Anielewicza, Umschlagplatz, tablicę Pawła Frenkla i enklawę getta przy ul. Siennej. O godzinie 15. członkowie gminy żydowskiej dokonają na terenie Cmentarza Żydowskiego przy Okopowej pierwszego po wojnie uroczystego pochówku zwojów Tory. Wieczorem w ramach rocznicy Muzeum POLIN zaprasza na projekcję monodramu „Nadludzka medycyna” w wykonaniu Mai Komorowskiej, opartego na wspomnieniach pediatry w warszawskim getcie i łączniczki Żydowskiej Organizacji Bojowej Adiny Blady-Szwajger. Wcześniej odbędzie się uroczysty wieczór Stowarzyszenia Żydów Kombatantów, gdzie dojdzie do wręczenia medali honorowych.
W piątek o godz. 20.00 powstanie w getcie upamiętni koncert orkiestry Sinfonia Varsovia. Od ponad dwóch tygodni przy metrze Centrum można też podziwiać mural autorstwa Andrzej Wieteszki, prezentujący postacie bezpośrednio związane z powstańczym zrywem. – Chciałem uniknąć epatowania militaryzmem. Wojna i powstanie to przede wszystkim ludzie – mówi autor w rozmowie z AIP.
Powstanie było pierwszą akcją zbrojną o dużej skali podjętą przez polskie organizacje podziemne przeciwko Niemcom, jak również pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej przez Rzeszę Europie. Bezpośrednią przyczyną powstania była decyzja o likwidacji getta warszawskiego podjęta w ramach realizowanego przez hitlerowców planu zagłady europejskich Żydów. Walki, które trwały niemal miesiąc, przeżyło zaledwie kilkudziesięciu z ponad tysiąca uczestników powstania. W ramach akcji odwetowych Niemcy zabili co najmniej 56 tysięcy osób.
Maciej Deja AIP, Fot. Piotr Smoliński