Polscy pracodawcy – od wielkich po małych – żądają coraz głośniej zniesienia barier w zatrudnianiu cudzoziemców. Chcą, by rząd ułatwił osiedlanie nad Wisłą nie tylko Ukraińcom czy Białorusinom, ale i Azjatom z Wietnamu, Chin, Indii, Bangladeszu.
Ostrzegają, że w przeciwnym razie do 2025 r. zabraknie nam… 2,5 mln pracowników. Ale ułatwienia dla cudzoziemców to temat niewygodny, a nawet niebezpieczny dla PiS – z uwagi na antyimigracyjne nastroje na prawicy. Przeciwne masowemu ściąganiu imigrantów są też związki zawodowe. Dlatego do wyborów PiS nie zrobi w tym zakresie nic – przewidują eksperci.
– Już dziś większość firm ma problemy z pozyskaniem rąk do pracy. Deficyt obejmuje zarówno specjalistów, jak i stanowiska fizyczne. Jeśli gospodarka ma się dalej rozwijać, potrzeby pracodawców będą rosły, a wraz z nimi – niedobory na rynku pracy – podkreśla Monika Fedorczuk, ekspert Konfederacji Lewiatan.
Jadwiga Emilewicz, minister przedsiębiorczości i technologii, tłumaczy przedsiębiorcom, że czas śmiesznie taniej siły roboczej w Polsce nieodwracalnie się skończył i zachęca ich do robotyzacji oraz automatyzacji. Paweł Musiałek z krakowskiego Klubu Jagiellońskiego przyznaje, że to słuszne, ale nie wszędzie możliwe. – Mamy mnóstwo mikro- i małych firm, gdzie z uwagi na małą skalę działalności automaty są nieopłacalne. Potrzebujemy ludzi – mówi.
Przyznaje przy tym, że ułatwienia dla cudzoziemców to temat niewygodny, a nawet niebezpieczny dla PiS – z uwagi na antyimigracyjne nastroje na prawicy. Przeciwne ściąganiu imigrantów są też związki zawodowe. – Dlatego do wyborów PiS nie zrobi w tym zakresie nic – przewiduje ekspert. Organizacje przedsiębiorców alarmują, że jeśli rząd natychmiast nie zlikwiduje barier, to Niemcy, Czesi, Słowacy „podbiorą nam cudzoziemców, zwłaszcza Ukraińców”. – Polska gospodarka przestanie się rozwijać – ostrzega Michał Wysłocki, ekspert BCC.
W poprzedniej kampanii parlamentarnej politycy PiS nie wahali się sięgać po antyimigranckie hasła. Tymczasem właśnie za rządów Zjednoczonej Prawicy pojawiła się w Polsce największa od czasów II wojny grupa cudzoziemców. Populacja samych tylko Ukraińców przekroczyła 2 miliony, z czego około 800 tys. osiadło nad Wisłą w zasadzie na stałe, a pół miliona legalnie pracuje, płacąc podatki i składki ZUS. Jak informuje Jakub Dudziak, rzecznik Urzędu do Spraw Cudzoziemców, ważne zezwolenia na pobyt (stały i czasowy) ma obecnie w Polsce 397,7 tys. osób – i liczba ta z każdym dniem rośnie. Małopolska jest drugim regionem najchętniej wybieranym przez obcokrajowców – ich liczba przekroczyła w czerwcu 40 tys. – i również nadal rośnie (dwie trzecie zarejestrowanych mieszka i pracuje lub studiuje lub uczy się w Krakowie). Liderem jest Mazowsze (ściślej: Warszawa), z prawie 117 tys. zarejestrowanych.
Za Małopolską plasują się województwa: dolnośląskie (32 tys.) oraz wielkopolskie (31 tys.). Na Górnym Śląsku cudzoziemców jest prawie dwa razy mniej niż w Małopolsce (dane te nie uwzględniają osób przebywających w Polsce tymczasowo np. na podstawie wiz). W ogólnopolskich rejestrach cudzoziemców zdecydowanie dominują Ukraińcy (197 tys.), przed Białorusinami (prawie 23 tys.; ta liczba ostatnio dynamicznie rośnie) oraz Niemcami (21,3 tys.). Kolejne miejsca zajmują obywatele: Rosji (12,2), Wietnamu (12,1), Indii (9,6), Chin (8,7), Włoch (8,4) i Wielkiej Brytanii (6,1). Wśród cudzoziemców posiadających ważne zezwolenia na pobyt zarejestrowane w województwie małopolskim najwięcej jest obywateli Ukrainy (20,8 tys.), Rosji (1,5 tys.), Włoch (1,4 tys.), Białorusi (1,3 tys.) oraz Indii (0,9 tys.). Zdecydowanie najwięcej przybyło w ostatnich latach Ukraińców.
Zarejestrowani to jednak tylko część przebywających w Polsce obcokrajowców. Setki tysięcy (zwłaszcza Ukraińców) pracuje u nas tymczasowo w oparciu o oświadczenia złożone w urzędach pracy przez pracodawców, wielu studiuje lub uczy się u nas. Wedle danych ZUS, podatki i składki odprowadza już ponad 610 tys. cudzoziemców, w tym 460 tys. Ukraińców. To również rekord. Liczba zarejestrowanych pracowników z Ukrainy wzrosła od 2014 roku trzynastokrotnie, a Białorusinów i Mołdawian – sześciokrotnie. Ratują oni nie tylko polski wzrost gospodarczy (bez nich stanęłoby wiele branż, m.in. budownictwo), ale i budżet państwa oraz ZUS.
Z kolei Oleg Mandiuk, konsul generalny Ukrainy w Krakowie, podczas niedawnej debaty na krakowskim Uniwersytecie Ekonomicznym mówił, że rząd Ukrainy szacuje liczbę przebywających (czasowo lub na stałe) w Polsce Ukraińców na ok. 2 mln. Wielu z nich ściąga rodziny, wysyła dzieci do polskich szkół, przedszkoli. Cudzoziemcy, szczególnie Ukraińcy, przypuścili szturm na nasze uczelnie. Na niektórych kierunkach w Krakowie (np. na Uniwersytecie Ekonomicznym) co trzeci student jest cudzoziemcem.
– Bez napływu pracowników z Ukrainy i innych krajów polski PKB byłby znacznie niższy niż obecnie, z niesłychanie negatywnymi skutkami dla stanu i stabilności finansów państwa – komentuje Michał Wysłocki, ekspert BCC. I dodaje, że potrzeby polskiej gospodarki są znacznie większe: jeśli gospodarka utrzyma tempo wzrostu, to do 2025 roku możemy potrzebować nawet 2,5 mln pracowników.
Monika Fedorczuk, ekspert Konfederacji Lewiatan, wyjaśnia, że tak ogromny deficyt rąk do pracy wynika z masowej emigracji Polaków (w poprzedniej dekadzie wyjechało na Zachód 2 mln osób, większość raczej nie wróci), obniżenia wieku emerytalnego (spadek podaży pracy o około 0,5 mln osób) oraz posunięć rządu zniechęcających do pracy niektóre grupy (jak 500 plus). Głównym powodem jest jednak demografia: na rynek pracy wchodzą pokolenia o 20-30 proc, mniej liczebne niż jeszcze kilka lat temu. – Te ogromna lukę mogą uzupełnić tylko pracownicy zza granicy – przekonuje Michał Wysłocki. To samo mówią liderzy wszystkich organizacji pracodawców, również tych, które – jak Małopolskie Porozumienie Organizacji Gospodarczych – reprezentują małe firmy, z najbardziej konserwatywnych zakątków kraju.
– Do końca roku populacja legalnie zatrudnionych cudzoziemców może się powiększyć nawet o 30 proc. – szacuje Krzysztof Inglot, prezes Personnel Service. Zdaniem większości ekspertów, „więcej urzędowe młyny nie przemielą”. Opinię tę podzielają urzędnicy próbujący w oparciu o istniejące, mocno uciążliwe i zbiurokratyzowane, procedury obsługiwać falę cudzoziemców w sposób możliwie cywilizowany. Liderem jest tutaj Małopolski Urząd Wojewódzki. – Dzięki pozyskanym przez nas środkom unijnym przeprowadziliśmy gruntowną reorganizację i zatrudniliśmy dodatkowe osoby, więc udaje nam się na bieżąco rozpatrywać wnioski, uruchomiliśmy też pionierską infolinię, obsługującą całą Polskę – wyjaśnia Adam Spyra, dyrektor Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców w MUW.
Przyznaje jednak, że urzędnicy są przepracowani, doszli do ściany. Od szeregowych pracowników obsługujących cudzoziemców słyszymy, że jest ich dwa razy więcej niż 10 lat temu, a samych wniosków do rozpatrzenia mają… 15 razy więcej, zaś innych czynności nawet sto razy więcej. Procedury są zawiłe, rozwleczone i rozproszone: za legalizację pracy odpowiada pracodawca i jest to domena resortu pracy, a za legalizację pobytu – sam pracownik i to jest działka resortu spraw wewnętrznych.
– Tymczasem 99 proc. podejmujących pracę cudzoziemców to uczciwi ludzie płacący składki i podatki, respektujący prawo. Formalności w ich wypadku winny być proste i szybkie – uważa dyrektor Adam Spyra. Dodaje, że MUW regularnie dzieli się z władzą centralną spostrzeżeniami w tym zakresie.
Głównym postulatem jest cyfryzacja, by większość czynności dało się wykonać zdalnie, przez internet, a nie jak w XX wieku, „pracując na papierowych skoroszytach”. Dzisiaj niby da się już złożyć wniosek elektronicznie, ale w praktyce trzeba dostarczać do urzędu mnóstwo dokumentów w formie papierowej. Michał Wysłocki dodaje, że w innych województwach pracodawcy oczekują na zezwolenia na pracę pół roku, a nawet… kilkanaście miesięcy (najgorzej jest na Śląsku i Pomorzu), gdy zgodnie z prawem winni załatwić formalności w miesiąc. – Cudzoziemcy oczekują na zezwolenia na pobyt i pracę niekiedy ponad rok, podczas gdy powinni je otrzymać w dwa-trzy miesiące – oburza się ekspert. I ostrzega, że jeśli pilnie nie zmienimy przepisów i nie przyspieszymy procedur, przegramy wyścig o pracowników, zwłaszcza ukraińskich, z sąsiednimi krajami, które robią to sprawniej i oferują wyższe płace.
Paweł Musiałek, szef Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, przyznaje, że rząd powinien działać szybko. – Intuicja podpowiada mi jednak, że przed wyborami PiS nie zrobi nic. Wynika to z antyimigranckich nastrojów na prawo od PiS, zwłaszcza w Konfederacji, oraz tego, że temat ten jest używany do wewnętrznych rozgrywek wewnątrz rządu i Sejmu – wyjaśnia.
Już w zeszłym roku wybuchła na tym tle wojna między ludźmi ministra Zbigniewa Ziobry (nurt antyimigrancki) a stronnikami premiera Mateusza Morawieckiego wspieranymi przez ludzi wicepremiera Jarosława Gowina (którzy rozumieją potrzeby gospodarki i starają się przeciwdziałać zagrożeniom). Efektem było odwołanie wiceministra rozwoju, który „za dużo mówił o przyjmowaniu imigrantów”, cytując przy tym rządową Strategię Odpowiedzialnego Rozwoju, zwana „Planem Morawieckiego”…
– Być może po ciuchu dojdzie do uproszczenia niektórych procedur i drobnych zmian przepisów oraz jakichś reorganizacji w urzędach, ale rewolucji pt. nowa polityka migracyjna nie spodziewałbym się – mówi Paweł Musiałek. Jego zdaniem – to błąd: rząd powinien umieć tłumaczyć społeczeństwu korzyści płynące z pracy bliskich nam kulturowo Ukraińców i Białorusinów, a także wysokiej klasy specjalistów z wszelkich stron świata. Równocześnie winien zrobić wszystko, by ci, którzy pracują w Polsce jedynie sezonowo i tymczasowo, mogli zostać na stałe. W przeciwnym razie faktycznie mogą wyjechać tam, gdzie uzyskają godniejsze warunki. Przeciwne masowemu napływowi imigrantów są centrale związkowe. Twierdzą, że zatrudnianie cudzoziemców spowalnia proces wzrostu płac. Dane będące w posiadaniu Ministerstwa Finansów i ZUS przeczą temu: o ile przed dwoma laty przeciętny Ukrainiec zarabiał o 20 proc. mniej niż przeciętny Polak na zbliżonym stanowisku, to teraz te zarobki bardzo się wyrównały. Powód: na naszym rynku pracy brakuje nie tylko Polaków, ale i Ukraińców.
Zapytaliśmy w środę nowe kierownictwa MSWiA oraz resortu rodziny i pracy, czy będą postulować zmiany w przepisach dotyczących zatrudnienia cudzoziemców i ich osiedlania się (w tym sprowadzania rodzin) oraz jakie działania zamierzają podjąć w celu zatrzymania Ukraińców. Dotąd nie otrzymaliśmy odpowiedzi.
Główne postulaty pracodawców:
-
- wydłużenie okresu pracy wykonywanej na podstawie oświadczenia do 12 miesięcy w ciągu kolejnych 18 miesięcy, lub do 18 miesięcy w ciągu kolejnych 24 miesięcy;
-
- rozszerzenie listy krajów, których obywatele mogą pracować w Polsce w oparciu o oświadczenia m.in. o państwa azjatyckie, takie jak Indie i Bangladesz;
-
- zliberalizowanie przepisów nakazujących pracodawcy informowanie o podjęciu pracy przez cudzoziemca w oparciu o oświadczenie
-
- rezygnacja z opiniowania zatrudnienia cudzoziemców przez starostów lub mocne ograniczenie uprawnień (obowiązków) starostów w tym zakresie
-
- rezygnacja z biurokratycznych procedur (dotyczących pobytu i zatrudnienia) w sytuacji, gdy cudzoziemiec zmienia pracę lub pracodawcę
-
- umożliwienie przebywającym już w Polsce cudzoziemcom łatwej i szybkiej legalizacji pobytu i zatrudnienia
-
- skrócenie okresu nieprzerwanego pobytu cudzoziemca na terytorium RP wymaganego do uzyskania zezwolenia na pobyt stały
-
- zapewnienie cudzoziemcom możliwości umówienia wizyty w konsulatach RP w celu złożenia wniosku o wydanie wizy typ C, lub D w racjonalnym terminie
-
- wprowadzenie obowiązku szczegółowego uzasadnienia pierwszej decyzji o odmowie udzielenia cudzoziemcowi wizy przez konsula RP
-
- wprowadzenie nowego rodzaju wizy krajowej, wydawanej w celu wykonywania pracy na terytorium RP przez cudzoziemców posiadających wysokie kwalifikacje;
-
- zapewnienie wzrostu liczby urzędników obsługujących cudzoziemców w urzędach wojewódzkich proporcjonalnie do wzrostu liczby wniosków
-
- ujednolicenie, uproszczenie i cyfryzacja wszystkich procedur związanych z zatrudnieniem i pobytem cudzoziemców.
aip