Szara strefa w gospodarce jest jednym z najważniejszych hamulców rozwojowych Polski – uważa Najwyższa Izba Kontroli. Z raportu Izby wynika, że Polska należy do krajów, w których udział szarej strefy w gospodarce jest wyższy od średniej dla państw Unii Europejskiej.
Izba badała sposoby zwalczania szarej strefy przez instytucje państwowe – Ministra Finansów, organy kontroli skarbowej i Służbę Celną. Ustalono, że wciąż nie ma wyraźnej poprawy relacji wpływów budżetowych i zatrzymanych nienależnych zwrotów podatku VAT wobec łącznej kwoty ustalonych nieprawidłowości.
Szarą strefę, w której działają podmioty unikające płacenia podatków czy niezachowujące norm jakościowych, szacuje się w Polsce na 13 do nawet 23 procent PKB. Służby skarbowe osiągnęły podstawowe wskaźniki realizacji zadań wyznaczone przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Przy mniejszej liczbie przeprowadzonych kontroli, organy kontroli skarbowej ujawniły nieprawidłowości na wyższe kwoty. Służby skarbowe trafniej dobierały podmioty do kontroli, gdyż w 2016 roku kwoty ustaleń w podatkach wyniosły 22 miliardy złotych i były wyższe o 20 procent niż rok wcześniej. „Szczególna aktywność organów kontroli skarbowej skoncentrowana była na ograniczaniu oszustw w VAT, w tym popełnianych z wykorzystaniem faktur nieodzwierciedlających rzeczywistych transakcji w obszarze paliw i elektroniki” – dodał prezes Izby.
Organy kontroli skarbowej odnotowały wzrost kwoty wpływów z tytułu ustalonych nieprawidłowości i zatrzymanych nienależnych zwrotów VAT. W 2014 roku ta kwota wyniosła 974 miliony złotych, zaś dwa lata później 2 miliardy 350 milionów złotych. Z roku na rok rosły też wpływy z tych kwot do budżetu.
NIK zwrócił też uwagę na długotrwałość, a w niektórych przypadkach nawet przewlekłość postępowań organów kontroli skarbowej.
Z kontroli wynika, że Służba Celna koncentrowała się na ograniczaniu szarej strefy w obszarze wyrobów tytoniowych oraz nielegalnego urządzania gier na automatach i w tym zakresie odnosiła sukcesy. Znacznemu obniżeniu uległy natomiast kwoty nieprawidłowości ustalone w prowadzonych przez celników kontrolach podatkowych.
NIK zaleciło Ministrowi Finansów między innymi przygotowanie pracowników do korzystania z nowych rozwiązań prawnych oraz z danych, do raportowania których od niedawna zostali zobowiązani przedsiębiorcy. NIK wnosi też o wyspecjalizowanie grup zajmujących się wyłącznie zwalczaniem najgroźniejszych dla gromadzenia dochodów państwa nadużyć.
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/NIK/Karol Darmoros/magos