Dziś sto lat kończy Maria Mirecka-Loryś, działaczka podziemia niepodległościowego w latach okupacji niemieckiej.
Komendantka Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet, kapitan Armii Krajowej. Po wojnie na emigracji, szefowa Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej i dziennikarka polonijna.
Organizatorka pomocy dla internowanych w kraju w stanie wojennym. Zaangażowana w działalność na rzecz Polaków na Wschodzie. W ubiegłym roku, mając 99 lat, pojechała z darami na Ukrainę.
Podczas wojny nosiła pseudonim „Marta”. Od wiosny 1940 roku była komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie Nisko, jesienią kierowała już Okręgiem Rzeszowskim. Kurierka w Komendzie Głównej Narodowej Organizacji Wojskowej. Po połączeniu z Armią Krajową została komendantką Wojskowej Służby Kobiet w Podokręgu AK Rzeszów, działała też w Stronnictwie Narodowym. Tadeusz Bór-Komorowski awansował ją do stopnia kapitana.
W 1943 roku uczestniczyła w konspiracyjnym odnowieniu ślubów akademickich na Jasnej Górze. W 36-osobowej grupie młodzieży Maria Mirecka reprezentowała Lwów, Kraków zaś – Karol Wojtyła.
Wiosną 1945-go została komendantką główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet na cały kraj. Kilka miesięcy później, 1 sierpnia, aresztowana przez bezpiekę w Nisku. Brutalnie przesłuchiwana między innymi w Warszawie, trafiła do więzienia na Montelupich w Krakowie. Wyszła na mocy amnestii 1 września 1945-go. Wciąż zagrożona ponownym aresztowaniem, opuściła kraj.
Mieszkała w Londynie, a na początku lat 50. wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i osiadła na stałe w Chicago, gdzie zaangażowała się działalność polonijną. Przez ponad 30 lat była redaktorką „Głosu Polek”, działała też w Kole Byłych Żołnierzy Armii Krajowej. Jako pierwsza kobieta została Wielkim Marszałkiem Parady Pułaskiego w Nowym Jorku.
Maria Mirecka-Loryś została uhonorowana licznymi odznaczeniami, między innymi Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymała z rąk prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
W 2014 roku była honorowym gościem Festiwalu „Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci” w Gdyni, gdzie otrzymała „Sygnet niepodległości”, wyróżnienie przyznawane świadkom historii bohatersko walczącym o wolność i niepodległość kraju.
Maria Mirecka-Loryś urodziła się 7 lutego 1916 roku w Ulanowie nad Sanem w powiecie Nisko. W 1937 roku rozpoczęła studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, które po wojnie wznowiła na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 30. należała do Młodzieży Wszechpolskiej.
Po wojnie, aresztowana, więziona, a potem inwigilowana przez bezpiekę wyjechała z Polski jako obywatelka Luksemburga. Przez Czechy i Niemcy dotarła do obozu II Korpusu generała Władysława Andersa pod Ankoną. Tam poznała swego męża, porucznika Henryka Lorysia. Zamieszkali w Anglii. W Londynie należała między innymi do Stronnictwa Narodowego, koła AK i Zjednoczenia Polek, organizowała wysyłanie paczek do rodzin więźniów politycznych w Polsce.
Na początku lat 50. wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Była wiceprzewodniczącą Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego, dyrektorem Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej, zasiadała w Zarządzie Głównym Związku Polek w Ameryce.
Współpracowała z polonijnym radiem w Chicago, dla którego nagrywała cotygodniowe felietony z cyklu „Otwarty mikrofon”. Organizowała pomoc dla internowanych w stanie wojennym. Od lat 70. wyjeżdżała do Związku Radzieckiego z pomocą dla Polaków, szczególnie kombatantów i łagierników. Ze względu na to, że przewoziła zabronione dewocjonalia, zyskała przydomek „przemytniczka Boża”.
Autorka dwutomowej „Historii Kongresu Polonii Amerykańskiej” i wspomnień „Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni”. Jest bohaterką filmu dokumentalnego z 2014 roku „Szkic do życiorysu” w reżyserii Ewy Szakalickiej.
Obecnie mieszka w rodzinnym domu w Racławicach koło Niska.