Jakie konsekwencje grożą pracownikowi za brak zgody na szczepienie przeciw COVID-19? Czy w takiej sytuacji pracodawca może zwolnić pracownika, nie przedłużyć mu umowy lub nałożyć na niego karę porządkową? Poprosiliśmy o komentarz ekspertkę.
Pracodawca może podjąć działania zachęcające do szczepienia przeciw COVID-19, np. zrealizować kampanię informacyjną w firmie albo rozesłać maile do osób zatrudnionych, jednak to do pracownika należy ostateczna decyzja w kwestii przyjęcia szczepionki. Podobnie jak w wielu innych krajach, w Polsce szczepienia przeciw COVID-19 nie są obowiązkowe. Można by wprowadzić taki obowiązek jedynie na drodze odpowiedniej ustawy.
– Narodowy Program Szczepień budzi wiele emocji, zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników, którzy zgłaszają wątpliwości dotyczące powszechnego szczepienia na COVID-19. Sytuacja zmienia się bardzo dynamicznie, jednak, – póki co, – pracodawca nie ma możliwości wymuszenia na pracowniku, aby ten się zaszczepił, ponieważ samo szczepienie jest dobrowolne. Potwierdza to m.in. katalog szczepień obowiązkowych zawarty w rozporządzeniu Ministra Zdrowia, w którym nie wymienia się szczepienia na koronawirusa – komentuje Izabela Lubińska, kierowniczka Działu Kadr i Płac w Grupie Progres. – Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby pracodawca zachęcał zatrudnionych oraz kandydatów do szczepień, a w dalszej kolejności – umożliwiał im szczepienie, np. poprzez przyznanie dodatkowego czasu wolnego lub benefitów – dodaje ekspertka.
Pracodawca nie może także skłonić pracowników do zaszczepienia się przeciw COVID-19, powołując się na przepisy BHP. Prawo pracy nie przewiduje takiej możliwości, ale aktualny stan prawny może ulec zmianie, ponieważ w toku są prace nad nowelizacją Kodeksu pracy.
– Kodeks pracy wskazuje, że jednym z głównych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz dbanie o życie i zdrowie pracowników (art. 207 KP). Mogłoby to sugerować, że pracodawca ma szeroki katalog uprawnień, jednak w dalszym ciągu jest on ograniczony obowiązującymi przepisami, które na tę chwilę nie dają mu możliwości traktowania szczepienia na COVID-19 jako obowiązkowego – wyjaśnia Izabela Lubińska.
Pojawia się pytanie, co zrobić, jeżeli większość pracowników zaszczepi się, ale pojedyncze osoby odmówią przyjęcia szczepionki. Niektórzy pracownicy chcą wiedzieć, czy w takiej sytuacji wolno im odmówić wykonywania pracy w jednym pomieszczeniu z niezaszczepioną osobą. Pracownicy zastanawiają się nad interpretacją przepisów w kontekście obowiązku pracodawcy zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Kierowniczka Działu Kadr i Płac w Grupie Progres nie wyklucza możliwości izolowania niezaszczepionych pracowników.
– Może dojść do sytuacji, w której pracodawca podejmie decyzję o przeniesieniu nieszczepionego pracownika na inne stanowisko, zmniejszające ryzyko zakażenia pozostałych zatrudnionych. Może się przy tym powołać na aktualne przepisy związane z ochroną zdrowia innych pracowników oraz zasadami BHP. Jeśli takiego stanowiska nie będzie w stanie zapewnić, to dalsze pełnienie obowiązków przez niezaszczepionego pracownika może okazać się niemożliwe i doprowadzić do rozwiązania umowy o pracę – uważa Izabela Lubińska.
Kolejną wątpliwość wzbudza zmiana pracy bądź przedłużenie umowy o pracę. Część przedsiębiorców zastanawia się, czy pracodawcy wolno zaznaczyć w ofercie pracy, że szuka zaszczepionych pracowników. Doktor hab. Monika Gładoch, prof. UKSW, stoi na stanowisku, że nie ma takiej możliwości. Jednak również i w tym przypadku ustawodawcy mogliby wskazać grupy pracowników, dla których szczepienie byłoby obowiązkowe. Według Moniki Gładoch dyskwalifikowanie kandydatów bez ważnego szczepienia byłoby aktem dyskryminacji. Ponadto pracodawca nie ma prawa żądać od pracownika podania informacji na temat stanu jego zdrowia czy leczenia, jeżeli nie mają one związku z wykonywaną pracą. Inaczej złamałby przepisy RODO. Dodatkowo w art 21(1) Kodeksu pracy wymieniono dokładnie dane, których podania może żądać pracodawca. Brak aktualnych szczepień przeciw COVID-19 nie może być także przyczyną obniżenia wymiaru czasu pracy.
– Na mocy aktualnie obowiązujących przepisów nie ma możliwości zwolnienia pracownika, jak też obniżenia mu etatu tylko ze względu na fakt, że nie poddał się szczepieniu. Takie postępowanie mogłoby być traktowane jako przejaw dyskryminacji. Podobnie, nie można nakładać na zespół kar porządkowych w związku z odmową szczepienia. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni jednak być czujni, bo nie są wykluczane regulacje legislacyjne w tym temacie – podkreśla Izabela Lubińska.
Narodowy Program Szczepień jest szeroko komentowany w mediach. Sceptycy wskazują na ewentualne powikłania, a osoby chcące przyjąć szczepionkę przeciw COVID-19 nazywają „królikami doświadczalnymi”. Z drugiej strony miliony Polaków z utęsknieniem wyczekują dnia, kiedy będzie im dane przyjąć pierwszą dawkę szczepionki.
– Na tym etapie, mimo początkowych obaw, pracownicy coraz częściej chcą się szczepić. Upatrują w tym szansę na powrót do „normalności” oraz zapewnienie sobie pewnego rodzaju komfortu psychicznego związanego z brakiem ryzyka zachorowania. Oczywiście są też sceptycy, których trudno przekonać do podjęcia decyzji o szczepieniu na COVID-19. Moim zdaniem nadal brakuje programów i akcji edukacyjnych promujących szczepienia na koronawirusa oraz wyjaśniających sens tego działania. Z pewnością pozwoliłyby one na rozwianie wątpliwości i dostarczyłyby pracodawcom argumentów przekonujących oraz zachęcających pracowników do szczepienia przeciwko COVID-19 – podsumowuje Izabela Lubińska.
aip