Zgodnie podkreślają, że pomoc Żydom uważali za obowiązek sumienia. Dziś w warszawskim ogrodzie zoologicznym otrzymali za to odznaczenia im. Antoniny i Jana Żabińskich.
Jest ono przyznawane osobom, które ze względów formalnych nie zostały wyróżnione przez izraelski Instytut Yad Vashem.
Odznaczenie otrzymała Natalia Jakoniuk wraz z rodziną, która we współpracy z innymi rodzinami z wioski Przeradz Mały na Mazowszu, przechowywała Żydów w okresie wojny, ryzykując życie. W jej imieniu odznaczenie odebrała siostra, która podkreślała, że Żydzi i Polacy wiele wspólnego – „zawierzyli Bogu Abrahama, Izaaka i Jakuba. Przypomniała, że biblijni prorocy Starego Testamentu byli Żydami. „To od Żydów otrzymaliśmy Biblię, możemy razem wielbić Pana” – mówiła siostra Natalii Jakoniuk.
Wyróżnione siostry franciszkanki z Klasztoru Maryi ocaliły życie ponad 750. Żydom. Z grupy 120 sióstr zaangażowanych w ratowanie Żydów, tylko kilkanaście otrzymało medal Yad Vashem. Jak mówiły odbierając odznaczenie, zachętą do zaangażowania był przykład płynący od przełożonej – Matki Matyldy Getter, która powtarzała „ratuję Człowieka. Pomoc nie byłaby jednak możliwa bez ofiarności sióstr, które pomagały mimo strachu płynącego ze świadomości, że za pomoc każdej osobie grozi śmierć. Siłą było przekonanie, że każdą osobę potrzebującą ratunku do zgromadzenia sprowadza Bóg.
Uhonorowana została została także pośmiertnie rodzina Jana Kawczyńskiego, której członkowie ponieśli śmierć za pomoc Żydom.
W uroczystości wzięli udział przedstawiciele rządu oraz prezes Prawa i Sprawiedliwości, Jarosław Kaczyński.
Wicepremier Mateusz Morawiecki ocenił, że działania Polaków w ratowaniu Żydów zasługują na szczególne upamiętnienie. W trakcie uroczystości wręczenia odznaczeń Żabińskich podkreślił, że w Polsce takie decyzje wymagały ogromnej odwagi. Nasz kraj był jedynym, gdzie za pomoc Żydom groziła kara śmierci. Wspomniał też o wojennych doświadczeniach swojej rodziny, gdzie w pomoc jednej z jego ciotek zaangażowanych było ponad 20 osób:
O narażaniu się na śmierć pomaganiem Żydom mówił także marszałek Senatu, Stanisław Karczewski. Przywołał słowa pisarki i dziennikarki Hanny Krall, która wspomina, że ratowanie jej życia narażało życie 45-ciu innych osób. Szkicując ponad 1000-letnią historię relacji polsko-żydowskich i wielowiekowe harmonijne wspólne zamieszkiwanie Polski, marszałek zwrócił uwagę, że Polin, jak Żydzi nazywają naszą Ojczyznę, która ich przyjęła, znaczy także „tutaj spocznij, tutaj odpocznij”.
Marszałek dziękował „za odnajdowanie w historii tych ludzi, tych osób, które dawno już należało nagrodzić” oraz za działania na rzecz zbliżenia narodu polskiego i żydowskiego Jonny’emu Danielsowi – założycielowi fundacji From the Depths, która przyznaje odznaczenia Żabińskich.
W swoim wystąpieniu prezes PiS podkreślił, że skrajnemu złu, jakim był Holocaust, przeciwstawiło się skrajne dobro – bohaterstwo tych, którzy ratowali Żydów z narażeniem życia swojego i swych rodzin. To bohaterstwo powinno być pamiętane tak, jak zbrodnia Holocaustu – podkreślił prezes PiS. Dodał, że dobrze się stało, iż fundacja „Z Otchłani” honoruje tych Polaków ratujących Żydów, którzy nie otrzymali tytułu Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. To wyraz sprawiedliwości – powiedział Jarosław Kaczyński dodając, że sprawiedliwość jest odpowiedzią na zbrodnie XX-go wieku. Dodał, że musimy odrzucić i w Polsce, i w Europie „rozumowanie uznające, że są równi i równiejsi – tacy, na których wolna podnosić rękę i ci którzy podlegają szczególnej ochronie”. Zdaniem Jarosława Kaczyńskiego, jednym z przejawów tego rozumowania jest antysemityzm. Objawia się on często jako wrogość wobec państwa Izrael „tak charakterystyczna w szczególności dla całej europejskiej lewicy oraz dla wielu innych sił europejskich, które często odwołują się do najwyższych wartości”.
Prezes PiS powiedział, że współczesny antysemityzm zaprzecza temu wszystkiemu, dzięki czemu może przetrwać nasza cywilizacja. Dziś wysuniętą placówką tej cywilizacji jest państwo Izrael – powiedział Jarosław Kaczyński. Dodał, że ci, którzy ratowali Żydów w czasie Holocaustu, będą pamiętani jako ci, którzy bronili wartości tej cywilizacji w najskrajniejszych warunkach.
Odznaczenie im. Antoniny i Jana Żabińskich jest przyznawane Polakom ratującym Żydów podczas II wojny światowej. Jego patron, dyrektor Ogrodu Zoologicznego wraz żoną w latach 1943-1945 ukrywali i uratowali ponad 300 Żydów z warszawskiego getta. Po raz pierwszy odznaczenia zostały przyznane w ubiegłym roku. Otrzymali je – Ryszard Żabiński – syn Jana, rodzina Skoczylasów oraz pośmiertnie Natalia Borkiewicz.
Informacyjna Agencja Radiowa (IAR)/TVP Info/jl/mitro/