Iran w piątek wieczorem dokonał odwetowego ataku na Izrael. Irańska armia wystrzeliła trzy serie rakiet w kierunku izraelskiego terytorium, eksplozje słychać było w Jerozolimie i Tel Awiwie. Według izraelskiego dziennika „Jerusalem Post” blisko 60 osób zostało rannych.

„Iran przeprowadza zdecydowaną i precyzyjną odpowiedź przeciwko dziesiątkom celów, baz i (obiektów) infrastruktury wojskowej reżimu syjonistycznego” – napisała wcześniej irańska Gwardia Rewolucyjna w komunikacie. Z kolei duchowo-polityczny przywódca Iranu ajatollah Ali Chamenei oświadczył, że Izrael rozpoczął wojnę, w związku z tym nie można pozwolić, aby przeprowadzał ataki na zasadzie „uderz i uciekaj” bez poważnych konsekwencji.

Izraela armia potwierdziła, że niewielka liczba budynków została uszkodzona, a niektóre szkody powstały w wyniku przechwytywania irańskich rakiet przez izraelską obronę powietrzną. Według armii Iran wystrzelił mniej niż 100 rakiet, a zdaniem premiera Izraela Benjamina Netanjahu duża część irańskich pocisków została zestrzelona.

Przeprowadzone w piątek nad ranem izraelskie ataki były wymierzone w dziesiątki celów wojskowych w Iranie, w tym obiekty jądrowe. Według irańskich mediów i urzędników uszkodzono kluczowy zakład wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części kraju oraz obiekt w Parczin, gdzie, w ocenie ekspertów, prowadzone są badania nad bronią jądrową.

Szef Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) Rafael Grossi poinformował, że w wyniku ataku Izraela na Iran naziemna fabryka wzbogacania uranu w Natanz została zniszczona. Argentyńczyk przemawiał podczas posiedzenia Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w Nowym Jorku. Przekazał, że wewnątrz obiektów wystąpiło skażenie radioaktywne, głównie cząstkami alfa, które można opanować za pomocą „odpowiednich środków ochronnych”.

MAEA podała wcześniej, że nie odnotowała wzrostu promieniowania w rejonie instalacji Natanz. Przekazała również, że władze w Teheranie powiadomiły ją, iż atak nie objął elektrowni jądrowej Buszehr.

Portal dziennika „Jerusalem Times” poinformował, że w piątek przed południem izraelska armia zaatakowała również obiekty w miastach Sziraz i Tebriz. W pierwszym cel stanowiła fabryka pocisków, a w drugim – lotnisko wojskowe lub jego okolice.

Z kolei irańska agencja Fars przekazała po południu, że słychać było eksplozje w pobliżu zakładów wzbogacania uranu w Fordo, kluczowego ośrodka irańskiego programu nuklearnego, zlokalizowanego w pobliżu świętego dla szyitów miasta Kom. Obiekty zbudowano głęboko pod ziemią na górzystym terenie, co ma chronić je przed atakami z powietrza. Ośrodek budowany był potajemnie, jego istnienie ujawniono w 2009 roku.

W wyniku ataku zginęło co najmniej kilku wysokich rangą wojskowych irańskich, w tym dowódca Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej generał Hosejn Salami oraz szef sztabu generalnego Mohammad Bageri. Ponadto zabito co najmniej sześciu naukowców zajmujących się energetyką jądrową.

Jak podała irańska agencja Nour, w piątkowych atakach w samym Teheranie zginęło co najmniej 78 osób, a 329 zostało rannych.

Choć libańska organizacja terrorystyczna Hezbollah potępiła izraelskie ataki i wyraziła pełną solidarność z Iranem, to w rozmowie z Reutersem odrzuciła możliwość przeprowadzenia ataku na Izrael.

Przedstawiciel Sił Obronnych Izraela, cytowany przez agencję Reutera, powiedział w piątek, że kraj jest gotowy na wielodniową konfrontację, ale zależy to także od sposobu odpowiedzi Iranu.

Premier Izraela Benjamin Netanjahu ogłosił w orędziu do narodu, że Iran w ostatnich miesiącach rozpoczął prace nad wykorzystaniem wzbogaconego uranu do celów militarnych i posiada wystarczającą ilość tego surowca, by zbudować dziewięć bomb atomowych. Podkreślił, że stanowi to zagrożenie dla istnienia państwa izraelskiego.

Jak zauważył dziennik „Jerusalem Post”, Netanjahu umieścił w czwartek kartkę w Ścianie Płaczu z tekstem „lud powstanie jak lew”, co było zapowiedzią ataku na Iran; operacja izraelskich wojsk nosi nazwę „Powstający Lew”.

Przed piątkowym atakiem na Iran w centralnej części tego kraju operowała izraelska służba specjalna Mosad – poinformowała agencja Reutera, opierając się na źródłach w izraelskich służbach bezpieczeństwa. Według amerykańskiej telewizji Fox News bezpośrednio przed atakiem Izrael zwabił czołowych dowódców irańskich sił powietrznych na spotkanie.

W czwartek prezydent USA Donald Trump oświadczył, że jego kraj chce „dyplomatycznego rozwiązania kwestii irańskiego programu nuklearnego”, a „cała administracja została skierowana do negocjacji” z Teheranem.

Jednak, jak podał w piątek portal Axios, izraelscy urzędnicy mówili mediom po rozpoczęciu ataku na Iran, że wbrew publicznym wypowiedziom amerykańskiego prezydenta Donald Trump dał im zielone światło, a operacja była skoordynowana z Waszyngtonem. Biały Dom nie potwierdził tych doniesień.

„Sądzę, że było to znakomite. Daliśmy im (Irańczykom) szansę i nie wykorzystali jej. Zostali mocno trafieni, bardzo mocno. Tak mocno, jak to możliwe. I nadchodzi więcej (ataków). Dużo więcej” – oświadczył Trump w rozmowie z ABC News.

We wpisie na swej platformie Truth Social prezydent dodał później: „Dwa miesiące temu dałem Iranowi 60 dni na +zrobienie dealu+. Powinni byli to zrobić! Dziś jest dzień 61. (…) Teraz być może mają drugą szansę!”

USA i Iran od kwietnia przeprowadziły pięć rund rozmów o porozumieniu, które ma ograniczyć irański program nuklearny w zamian za zniesienie części sankcji przeciwko Teheranowi. Szósta runda tych negocjacji miała się odbyć niedzielę w Omanie, ale po izraelskich atakach ich przeprowadzenie stoi pod znakiem zapytania.

Trump oświadczył w piątek, że Iran musi zawrzeć porozumienie, zanim nic nie pozostanie z tego kraju, i musi uratować to, co było znane jako irańskie (perskie) imperium.

Piątkowy atak wywołał reakcję rynków, podbijając ceny ropy i wywołując spadki na giełdach; wzrosły obawy, że kolejny konflikt w regionie zakłóci globalne dostawy surowców energetycznych. Cena ropy Brent wzrosła ponad 8 proc., do około 75 dol. za baryłkę.

Swoje zaniepokojenie sytuacją w regionie i działaniami Tel Awiwu wyraziło szereg państw, w tym Chiny, Turcja, Japonia, Indonezja, Malezja, a także Arabia Saudyjska i inne arabskie kraje Bliskiego Wschodu. Premier Kataru Mohammed bin Abdulrahman as-Sani stwierdził, że Izrael działa nierozważnie i niweczy możliwość zaprowadzenia pokoju w regionie.

Sekretarz generalny NATO Mark Rutte, szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, a także brytyjski premier Keir Starmer czy szef włoskiego MSZ Antonio Tajani zaapelowali o deeskalację sytuacji na Bliskim Wschodzie.

Przebywający w Pradze na międzynarodowej konferencji o bezpieczeństwie GLOBSEC minister spraw zagranicznych Ukrainy Andrij Sybiha przypomniał, że Iran jest krajem dostarczającym broń Rosji.

Prezydent Francji Emmanuel Macron powiedział w piątek, że Iran „ponosi poważną odpowiedzialność” za destabilizację w regionie. Ocenił, że Izrael ma prawo do tego, by się bronić i zapewniać sobie bezpieczeństwo. Podobne oświadczenie wydał niemiecki urząd kanclerski.

Ambasador Izraela w Paryżu Joshua Zarka podkreślił jednak, że Francja nie jest tak bliskim sojusznikiem, jakim była wcześniej, dlatego – w przeciwieństwie do USA – nie została uprzedzona o ataku.

MSZ w Jerozolimie poinformowało w piątek o bezterminowym zamknięciu wszystkich izraelskich placówek dyplomatycznych na świecie. Przebywających za granicą obywateli kraju wezwano do zachowania szczególnej ostrożności, w tym nieeksponowania żydowskich symboli i unikania zgromadzeń związanych z judaizmem i Izraelem.

Przewodniczący Centralnej Rady Żydów w Niemczech Josef Schuster oświadczył, że niemiecki rząd musi w obecnej sytuacji „zdecydowanie stanąć po stronie Izraela”. Jego zdaniem Iran jest odpowiedzialny za terror i stanowi zagrożenie dla państwa żydowskiego.

W Rzymie wzmocniona została w piątek ochrona terenu historycznego getta i innych wrażliwych obiektów. Obszar ten jest szczególnie chroniony od czasu ataku Hamasu na Izrael w 2023 r.

W wyniku ataku Izrael i Iran, a także Irak i Jordania zamknęły swoją przestrzeń powietrzną. Przewoźnicy z całego świata odwołali lub zmienili trasy lotów na Bliski Wschód. Polskie Linie Lotnicze LOT poinformowały w piątek, że nie korzystają z irańskiej przestrzeni powietrznej w rejsach tranzytowych do Azji.

Grecja i W. Brytania wezwały do unikania żeglugi w południowym regionie Morza Czerwonego i informowania o wszystkich rejsach przez Cieśninę Ormuz w odpowiedzi na izraelskie ataki na terytorium Iranu.

Sytuacja na Bliskim Wschodzie opóźniła wylot prezydenta Andrzeja Dudy z Singapuru, skąd głowa państwa wracała do Polski po złożeniu oficjalnej wizyty w tym kraju.

Rzecznik MSZ Paweł Wroński zaapelował w piątek do Polaków o powstrzymanie się od podróży na Bliski Wschód. Powiadomił, że obecnie nie ma przesłanek do ewakuacji Polaków.

Jak poinformowała wiceminister spraw zagranicznych Henryka Mościcka-Dendys, żaden z Polaków przebywających w Izraelu i Iranie nie doznał uszczerbku na zdrowiu; według danych z systemu Odyseusz w Izraelu przebywa 64 polskich obywateli, a w Iranie – 4, choć MSZ zakłada, że może ich być tam kilkunastu.

Szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz oświadczył w piątek, że wojsko jest gotowe wesprzeć ewakuację Polaków z Bliskiego Wschodu, jeśli będzie taka potrzeba. (PAP)

mrf/ mms/ sp/

Program nuklearny Iranu, obejmujący rozwój technologii wzbogacania uranu i badań nad bronią jądrową, budzi międzynarodowe napięcia już od lat 50. XX w. W piątek Izrael przeprowadził ataki na irańskie obiekty, w tym kluczowe instalacje nuklearne.

Według irańskich mediów i urzędników, izraelska operacja była wymierzona m.in. w zakład wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części Iranu oraz obiekt w Parczin, gdzie, w ocenie ekspertów, prowadzone są badania nad bronią jądrową.

Eksperci zwracają uwagę, że „Izrael wielokrotnie podkreślał, że nie pozwoli Iranowi stać się mocarstwem nuklearnym i będzie dążył do zatrzymania jego programu nuklearnego”. „Decyzja USA o wycofaniu części personelu dyplomatycznego była jasnym sygnałem, że coś się stanie. Niestety dla bezpieczeństwa międzynarodowego Izrael uderzył na Iran” – powiedział PAP dr Bartosz Bojarczyk ekspert z Instytutu Stosunków Międzynarodowych UMCS w Lublinie.

Iran rozpoczął rozwijanie energetyki jądrowej w 1958 r. W 1967 r. otrzymał nawet w tym zakresie pomoc Stanów Zjednoczonych, które – w ramach inicjatywy prezydenta Dwighta Eisenhowera „Atoms for Peace” – dostarczyły mu pierwszy reaktor atomowy mający służyć do celów badawczych i rozwijania technologii jądrowych z myślą o zastosowaniach cywilnych.

W 1968 r. Iran podpisał traktat o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i ratyfikował go w 1970 r., co oznaczało zgodę na monitorowanie prac nad technologiami jądrowymi przez inspektorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.

Jego program nuklearny wymknął się spod międzynarodowej kontroli po obaleniu szacha Mohammada Rezy Pahlawiego i przekształceniu państwa w Islamską Republikę Iranu w 1979 r.

W 2002 r. zachodnie agencje wywiadowcze otrzymały informacje pozyskane przez członków opozycyjnych organizacji Narodowa Rada Oporu Iranu oraz Organizacja Ludowych Mudżahedinów Iranu, że państwo to, w dwóch ośrodkach – Natanz i Arak – rozwija technologie jądrowe w celach innych niż cywilne. Jak czytamy w analizie think tanku Council on Foreign Relations „Jakie są możliwości nuklearne i rakietowe Iranu?”, doniesienia z początku lat 2000. na temat tajnych obiektów nuklearnych i badań wywołały alarmy w stolicach świata dotyczące tajnego dążenia do uzyskania broni jądrowej. Od tamtej pory program nuklearny Iranu stał się przedmiotem intensywnej międzynarodowej debaty i działań dyplomatycznych, które zakończyły się podpisaniem w 2015 r. porozumienia nuklearnego.

Jak podał serwis BBC w artykule „Umowa nuklearna z Iranem: co to wszystko oznacza”, w lipcu 2015 r. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Chiny, Rosja, Niemcy oraz właśnie Iran zawarły porozumienie zwane Wspólnym Kompleksowym Planem Działań (JCPOA). W zamian za zniesienie dotkliwych sankcji blokujących gospodarczo Iran z przerwami od 1979 r., ten ostatni zobowiązał się wpuścić inspektorów MAEA do dwóch ośrodków, w których w owym czasie wzbogacano uran – Natanz i Fordow.

Na mocy porozumienia prace badawcze i proces wzbogacania uranu, jedynie do wykorzystania cywilnego, miał zostać bardzo mocno ograniczony i do 2026 r. odbywać się wyłącznie w Natanz, a po 2031 r. – tylko w Fordow.

Ponadto Iran miał ograniczyć już posiadane zasoby wzbogaconego uranu o prawie 98 proc. (z 10 tys. do 300 kg), przekazując je któremuś z sygnatariuszy porozumienia. Wreszcie przebudować reaktor ciężkowodny w Arak w taki sposób, żeby ograniczyć produkcję plutonu, który – podobnie jak wzbogacony uran – może posłużyć do budowy broni jądrowej.

Administracja Baracka Obamy uważała JCPOA za wystarczające zabezpieczenie mające powstrzymać Teheran przed stworzeniem zagrożenia nuklearnego, choć – jak sama wskazywała jeszcze przed zawarciem umowy – miał on zdolność wyprodukowania od 8 do 10 bomb jądrowych w ciągu 2-3 miesięcy.

Wątpliwości dotyczące skuteczności umowy pojawiły się natychmiast po jej podpisaniu. Już 20 lipca 2015 r. Richard A. Epstein z Instytutu Hoovera wskazywał, że Iran przy każdej okazji będzie działał w złej wierze i że obchodzi go tylko to, co się stanie, jeśli zostanie złapany na rozwijaniu broni jądrowej.

Jego zastrzeżenia budziła też wartość Rosji i Chin jako partnerów mających pomóc blokować Iranowi dostęp do arsenału jądrowego: „Chin i Rosji nie należy postrzegać jako przeciwników Iranu, ich obecnego i przyszłego sojusznika. Lepiej postrzegać je jako piątą kolumnę przeciwko Zachodowi i wielu innym wrogom Iranu. (…) Putin chętnie odbierze Irańczykom nadmiar uranu. Ale w odpowiednim momencie może być gotowy go zwrócić, o ile przyniesie to Rosji korzyści” – przestrzegał Epstein, alarmując przy tym, że zniesienie sankcji zapewni Iranowi natychmiastowy dostęp do miliardów dolarów, które ten wykorzysta do finansowania wojen i ataków terrorystycznych.

Jak podał Council on Foreign Relations, pół roku po podpisaniu JCPOA MAEA złożyła raport potwierdzający, że Iran wywiązał się ze swoich wstępnych zobowiązań. To poskutkowało zdjęciem sankcji Organizacji Narodów Zjednoczonych, Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Odmrożono aktywa o wartości 100 mld dolarów, a także cofnięto ograniczenia nałożone na sektor paliwowy, co sprawiło, że eksport irańskiej ropy właściwie od razu wrócił do poziomu sprzed sankcji.

W maju 2018 r. Donald Trump, przekonując, że JCPOA jest „wadliwa w swojej istocie”, wycofał USA z tego porozumienia, przywrócił wszystkie wcześniejsze sankcje, a pół roku później nałożył kolejne. W ten sposób próbował zmusić Iran do rezygnacji z programu budowy rakiet balistycznych oraz zaangażowania w konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie.

Nie oglądając się na skutki gospodarcze sankcji, Iran odmówił, a zarazem uznał, że działania USA zwalniają go z respektowania postanowień JCPOA. Przystąpił do udoskonalania wirówek do wzbogacania uranu i nie oglądał się już na zawarte w porozumieniu limity oraz dopuszczalny stopień przetworzenia tego pierwiastka, który wskazuje na jego planowane zastosowanie. Wreszcie zakłady w Arak wznowiły produkcję ciężkiej wody, co również otwierało drogę do budowy bomby jądrowej.

Od kwietnia USA i Iran przeprowadziły pięć rund rozmów o porozumieniu, które miałoby ograniczyć irański program nuklearny w zamian za zniesienie części sankcji nałożonych na Teheran.

Radioaktywny uran ma największą liczbę atomową spośród wszystkich pierwiastków występujących na Ziemi naturalnie. Choć wykorzystywano go już w starożytności, m.in. do barwienia ceramiki na zielono, został odkryty w Niemczech pod koniec XVIII wieku.

Jego postać występująca w naturze składa się głównie z izotopu 238, z niespełna jednym procentem radioaktywnego izotopu 235. Posiada więc bardzo niewielkie właściwości promieniotwórcze. Zwiększenie zawartości rozszczepialnych izotopów U-235 uzyskuje się poprzez obróbkę w specjalnych wirówkach, które obracają się z prędkością naddźwiękową.

Uran, który udało się wzbogacić do 3-5 proc. zawartości izotopu 235, ma zastosowanie jako paliwo w elektrowniach jądrowych. Jego postać wzbogacona przynajmniej do 20 proc. wykorzystywana jest w reaktorach badawczych. Natomiast do budowy bomby potrzebny jest uran o zawartości U-235 nie mniejszej niż 90 proc.

Do produkcji bomby atomowej o sile zbliżonej do tej, którą USA zrzuciły w sierpniu 1945 r. na Hiroszimę potrzeba około 25 kg uranu wzbogaconego do 90 proc. Z ubiegłorocznych szacunków MAEA wynika, że Iran ma ponad 120 kg uranu wzbogaconego do 60 proc.

W procesie wzbogacania uranu powstaje tzw. zubożony uran, który też ma zastosowanie w przemyśle obronnym. Jest wykorzystywany do produkcji rdzeniów w specjalistycznych pociskach przeciwpancernych i przeciwlotniczych. Ze względu na bardzo dużą gęstość tego materiału, amunicja uranowa ma lepsze właściwości kinetyczne, a przy trafieniu zapewnia większą penetrację pancerza potęgowaną przez efekt samozapłonu. Chociaż zubożony uran jest mniej radioaktywny niż ten występujący w przyrodzie, po przedostaniu się do organizmu, wykazuje silne właściwości toksyczne. (PAP)

Erdogan: atak Izraela oczywistą prowokacją; chcą ściągnąć na świat katastrofę

Atak Izraela na Iran jest oczywistą prowokacją; władze tego kraju chcą ściągnąć na region i cały świat prawdziwą katastrofę – ocenił w piątek na platformie X prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan.

„Izrael rozwinął swoją strategię zalewania naszego regionu, a zwłaszcza Strefy Gazy, krwią, łzami i niestabilnością do bardzo niebezpiecznego poziomu. Ataki na Iran są wyraźną prowokacją, naruszającą prawo międzynarodowe” – zaalarmował turecki przywódca.

Prezydent Erdogan zwrócił uwagę na to, że do izraelskiej eskalacji doszło w momencie, gdy „nabierają tempa negocjacje dotyczące irańskiego programu nuklearnego, a presja międzynarodowa przeciwko nieludzkim działaniom wymierzonym w Strefę Gazy wzrasta”.

„Społeczność międzynarodowa musi położyć kres izraelskiemu bandytyzmowi. Należy powstrzymać ataki Netanjahu (Benjamina Netanjahu, premiera Izraela – PAP), poprzez które (Izrael) chce podpalić nasz region” – wezwał polityk.

Fahrettin Altun, rzecznik prezydenta Erdogana, wyraził pogląd, że „brak odpowiedzi na brutalną agresję Izraela przeciwko Strefie Gazy utorował drogę szerszemu kryzysowi, wzrostowi napięć w regionie i stworzył zagrożenie dla światowego pokoju”.

Izrael rozpoczął w piątek nad ranem ataki na Iran, deklarując, że ich celem są obiekty nuklearne i wojskowe. Według irańskich mediów i urzędników, operacja była wymierzona m.in. w kluczowy zakład wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części Iranu oraz obiekt w Parczin, gdzie, w ocenie ekspertów, prowadzone są badania nad bronią jądrową.

Władze w Teheranie uznały uderzenie Izraela za deklarację wojny i wysłały w odwecie w kierunku tego państwa drony.

Jakub Bawołek (PAP)

Linie lotnicze wielu państw odwołują w piątek loty na Bliski Wschód i zmieniają trasy rejsów, ponieważ kraje regionu zamknęły swoje przestrzenie powietrzne po ataku Izraela na Iran i odpowiedzi reżimu w Teheranie.

W wyniku zaostrzenia konfliktu swoją przestrzeń powietrzną zamknęły nie tylko Izrael i Iran; na taki sam krok zdecydowały się władze Iraku i Jordanii. W związku z tym wiele linii musiało przekierować swoje loty. Niektóre z nich przedłużają również zawieszenie rejsów do Tel Awiwu, wprowadzone wcześniej m.in. w związku a atakami jemeńskich rebeliantów Huti.

Po izraelskich atakach w piątek rano, wiele maszyn przelatujących m.in. nad Irakiem zostało skierowanych do Azji Środkowej lub Arabii Saudyjskiej. Nad graniczącym z Iranem obszarem wschodniego Iraku przebiega jeden z najbardziej ruchliwych korytarzy powietrznych świata, wykorzystywany do lotów z Europy do państw Zatoki Perskiej.

O zmianach tras poinformowały m.in. linie Etihad Airways i Turkish Airlines, których samoloty zostały przekierowane do Baku, stolicy Azerbejdżanu. Lot linii Emirates z Manchesteru do Dubaju został przekierowany do Stambułu, a lot linii Flydubai z Belgradu do stolicy Armenii Erywania – podała agencja Reutera.

Linie Qatar Airways odwołały w piątek m.in. dwa planowane loty do Damaszku.

Przewoźnik Air India, którego samoloty przelatują nad Iranem w ramach rejsów do Europy i Ameryki Północnej, poinformowały o konieczności przekierowania lub zawrócenia kilku lotów, m.in. z Nowego Jorku, Vancouver, Chicago czy Londynu.

Cypryjski operator lotnisk powiadomił w piątek o 32 lotach z Bliskiego Wschodu, przekierowanych na lotniska w Larnace i Pafos.

Tureckie linie AJet odwołały loty do Iranu, Iraku i Jordanii, a Wizz Air anulował w piątek kilka rejsów, które miały odbyć się w regionie Bliskiego Wschodu. Również linie Pegasus z Turcji ogłosiły zawieszenie lotów do Iranu do 19 czerwca, a do poniedziałku – do Iraku i Jordanii.

Greckie linie lotnicze poinformowały na stronie internetowej, że odwołują wszystkie połączenia z Tel Awiwem, zaplanowane na piątek. Rosyjski Aerofłot odwołał loty do Iranu i zmienia trasy na Bliskim Wschodzie.

Polskie Linie Lotnicze LOT nie korzystają z irańskiej przestrzeni powietrznej w rejsach tranzytowych do Azji – poinformował w piątek PAP rzecznik spółki Krzysztof Moczulski. Dodał, że obecnie połączenia do Indii i pozostałych krajów azjatyckich przewoźnik realizuje zgodnie z rozkładem.

W ubiegłym tygodniu LOT powiadomił, że do 15 czerwca zawiesza rejsy na trasie Polska-Izrael. Jak wskazywała wówczas spółka, decyzje dotyczące wznowienia lotów po tym terminie mają być podejmowane „na bieżąco”.

Wcześniej połączenia z Tel Awiwem wstrzymały m.in.: British Airways – do 14 czerwca, Air India – do 19 czerwca oraz Ryanair – do 31 lipca.

Przewoźnicy zaczynają wydłużać okres bez lotów do Izraela. Holenderskie linie KLM zdecydowały w piątek o wstrzymaniu podróży do Tel Awiwu co najmniej do 1 lipca.

Niemiecki przewoźnik Lufhansa miał wznowić połączenia z Tel Awiwem od 23 czerwca po tym, jak na początku maja wstrzymał je w związku z ostrzelaniem lotniska Ben Guriona przez jemeńskich rebeliantów Huti oraz nasileniem przez Izrael działań zbrojnych w Strefie Gazy. W piątek poinformował jednak, że loty do stolicy Izraela zostaną wstrzymane w związku z obecną sytuacją przynajmniej do końca lipca. Niemieckie linie poinformowały też o anulowaniu lotów do Teheranu do 31 lipca oraz do Ammanu i Bejrutu co najmniej do 20 czerwca.

Również włoski narodowy przewoźni kITA Airways poinformował o zawieszeniu połączeń z Tel Awiwem przynajmniej do końca lipca.

Jak wylicza Osprey Flight Solutions firma zajmująca się ryzykiem lotniczym, cytowana przez agencję Reutera, od 2001 r. sześć samolotów komercyjnych zostało przypadkowo zestrzelonych, a trzech kolejnych omal nie spotkał taki sam los.

W ostatniej dekadzie doszło m.in. do zestrzelenia samolotu Malaysia Airlines lot MH17 nad wschodnią Ukrainą w 2014 r. oraz samolotu Ukraine International Airlines lot PS752 lecącego z Teheranu w 2020 r.

Według danych Eurocontrol, przez przestrzeń powietrzną na Bliskim Wschodzie przelatywało codziennie około 1,4 tys. samolotów do i z Europy.

Izrael rozpoczął w piątek nad ranem ataki na Iran, deklarując, że ich celem są obiekty nuklearne i wojskowe. Według irańskich mediów i urzędników operacja była wymierzona m.in. w kluczowy zakład wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części Iranu oraz obiekt w Parczin, gdzie, w ocenie ekspertów, prowadzone są badania nad bronią jądrową. W piątek rano siły izraelskie zaczęły przechwytywać irańskie drony. (PAP)

mrf/ ap/

Rząd Iranu stwierdził w oświadczeniu, że piątkowy „tchórzliwy” atak Izraela ukazał, dlaczego Teheran nalegał na wzbogacanie uranu – przekazała agencja Reutera.

Z tego samego powodu Iran rozbudowywał technologię nuklearną oraz zwiększał potencjał rakietowy – dodał rząd w Teheranie.

Wcześniej resort spraw zagranicznych Iranu oświadczył, że odwet na Izraelu byłby zgodny z prawem międzynarodowym. Stwierdził, że wspierające Izrael Stany Zjednoczone będą odpowiedzialne za konsekwencje działań Izraela.

Izrael rozpoczął w piątek nad ranem ataki na Iran, deklarując, że ich celem są obiekty nuklearne i wojskowe. Według irańskich mediów i urzędników, naloty dotknęły m.in. kluczowy zakład wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części Iranu oraz obiekt w Parchin, gdzie według ekspertów prowadzone są badania nad bronią jądrową.

Premier Izraela Benjamin Netanjahu w orędziu do narodu ogłosił, że Iran w ostatnich miesiącach rozpoczął prace nad wykorzystaniem wzbogaconego uranu do celów militarnych i ma wystarczającą ilość tego surowca, by zbudować dziewięć bomb atomowych.

W atakach zginęli najwyżsi dowódcy oraz co najmniej sześciu naukowców zajmujących się energią jądrową. (PAP)

Australia i Nowa Zelandia zaniepokojone eskalacją konfliktu między Izraelem a Iranem

Władze Australii i Nowej Zelandii wezwały do deeskalacji napięć na Bliskim Wschodzie w reakcji na rozpoczęte przez Izrael w piątek nad ranem ataki na Iran. Politycy z Antypodów zaapelowali o priorytetowe traktowanie dialogu i dyplomacji.

Szefowa australijskiej dyplomacji Penny Wong oświadczyła, że jej kraj jest zaniepokojony eskalacją. „Grozi to dalszą destabilizacją regionu, który jest już i tak niestabilny. Wzywamy wszystkie strony do powstrzymania się od działań i retoryki, które będą dalej zaostrzać napięcia” – przekazała dyplomatka.

Wong podkreśliła również, że „irański program nuklearny i program rakiet balistycznych stanowią zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.

W podobnym tonie wypowiedział się premier Nowej Zelandii Christopher Luxon, który określił sytuację jako „wyjątkowo niepożądany rozwój wypadków na Bliskim Wschodzie”.

„Ryzyko błędnej kalkulacji jest wysokie. Ten region nie potrzebuje więcej działań militarnych i dalszego zagrożenia” dla bezpieczeństwa – stwierdził Luxon.

Izrael rozpoczął w piątek nad ranem ataki na Iran, deklarując, że ich celem są obiekty nuklearne i wojskowe. Według irańskich mediów i urzędników, ataki dotknęły m.in. kluczowy zakład wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części Iranu oraz obiekt w Parchin, gdzie według ekspertów prowadzone są badania nad bronią jądrową.

Krzysztof Pawliszak (PAP)

krp/ mal/

Izrael prowadzi nową falę nalotów na stolicę Iranu Teheran – poinformowały w piątek irańskie media państwowe. Dodano, że w mieście słychać eksplozje, uruchomiono też obronę powietrzną, a nowe ataki dotknęły także ośrodek wzbogacania uranu w Natanz w środkowej części kraju.

Kolejna fala ataków została przeprowadzona ok. 2,5 godz. po pierwszych nocnych uderzeniach izraelskich sił powietrznych. Po pierwszej fali nalotów premier Benjamin Netanjahu ogłosił, że celem tych wyprzedzających uderzeń jest uniemożliwienie Iranowi zdobycia broni atomowej, która zagrażałaby istnieniu Izraela.

Premier wyliczył, że izraelskie wojsko uderzyło w irańską infrastrukturę nuklearną, fabryki pocisków balistycznych oraz inne instalacje militarne. Ostrzegł, że Iran ma wciąż „znaczące zdolności”, które mogą być wykorzystane przeciwko Izraelowi. Dodał, że „operacja będzie kontynuowana tak długo, jak to będzie konieczne”.

Według informacji przekazanych przez irańskie media i urzędników w pierwszej fali oprócz obiektów w samym Teheranie, w tym osiedli mieszkaniowych Sztabu Generalnego, zaatakowano również ośrodek w Natanz, a także obiekt wojskowy w Parchin, gdzie według ekspertów prowadzone są badania nad bronią jądrową, oraz co najmniej sześć baz wojskowych w okolicach irańskiej stolicy.

Izraelskie lotnictwo przeprowadziło dotąd pięć fal nalotów na Iran, wystrzeliwując setki pocisków – napisał portal Times of Israel, powołując się na źródło w armii.

Władze Iranu zapowiedziały odwet. Rzecznik sił zbrojnych Rzecznik gen. Abolfazl Szekarczi powiedział, że Izrael przeprowadził ataki na Iran przy wsparciu USA. Zagroził, że Izrael i USA zapłacą za to „wysoką cenę”.(PAP)

Ajatollah Chamenei: Izrael otrzyma surową karę

Izrael otrzyma surową karę za atak przeprowadzony na Iran, w którym zginęło kilku dowódców i naukowców – zapowiedział w piątek irański przywódca duchowy i polityczny ajatollah Ali Chamenei. Dodał, że atak pokazał „nikczemną naturę” Izraela.

Przywódca oświadczył, że przeprowadzając atak na Iran, Izrael „zgotował sobie ciężki los, którego z pewnością doświadczy”.

Rzecznik irańskich sił zbrojnych gen. Abolfazl Szekarczi powiedział, że Izrael przeprowadził ataki na Iran przy wsparciu USA. Zagroził, że Izrael i USA zapłacą za to „wysoką cenę”.

Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej również zarzucił USA, że Izrael przeprowadził ataki za ich wiedzą i przy ich wsparciu. Zapowiedziano też odwet za zabicie dowódcy Korpusu gen. Hosejna Salamiego.

Amerykański sekretarz stanu Marco Rubio ogłosił wcześniej, że Izrael podjął jednostronne działania przeciwko Iranowi, a USA nie są zaangażowane w ataki. Prezydent Donald Trump jeszcze kilka godzin przed uderzeniem wzywał do dyplomatycznego rozwiązania napięć z Iranem.

Izraelskie siły powietrzne zaatakowały w piątek nad ranem Iran. Premier Benjamin Netanjahu ogłosił, że są to ataki wyprzedzające, a ich celem jest uniemożliwienie Iranowi zdobycia broni atomowej, która zagrażałaby istnieniu Izraela. (PAP)

Kijów chce po wojnie zostać głównym europejskim eksporterem gazu łupkowego – podał brytyjski „Telegraph”. Jedną z lokalizacji odwiertów ma być rejon Lwów-Lublin, blisko granicy z Polską. „To wstępne informacje, mające zainteresować inwestorów” – mówi prof. Krzysztof Szamałek.

Według brytyjskiej gazety, powołującej się na ukraińskie źródła, Kijów poszukuje zagranicznych inwestorów do finansowania kosztownego wydobycia gazu łupkowego metodą szczelinowania (fracking). W tym celu delegacja rządowa uczestniczyła w Forum Energetycznym w Baku. Łupki – zdaniem „Telegraph” mają wspomóc powojenne ożywienie gospodarki Ukrainy.

Jak podał ukraiński portal agroreview.com, na zachodniej Ukrainie przeprowadzono już testowe odwierty, które miały „potwierdzać potencjał” w zakresie szczelinowania.

W Baku przedstawiciele rządu Ukrainy zaprezentowali – według ukraińskich mediów – plan stworzenia łupkowego hubu i wymienili dwie możliwe lokalizacje: rejon na osi Lwów-Lublin, a więc blisko granicy z Polską i złoża w okolicach Oleska, na wschód od Lwowa. Jak podał portal agroreview.com, eksperci szacują, że ukraińskie rezerwy gazu łupkowego wynoszą od 0,8 do 1,5 bln m sześc.

„To jest oczywiście dużo, ale przypomnę, że pierwszy komunikat sprzed kilkunastu lat, dotyczący potencjału wydobycia gazu z łupków w Polsce mówił o 5,5 bln m3, jeszcze więcej niż szacują dziś u siebie Ukraińcy” – podkreślił w rozmowie z PAP prof. Krzysztof Szamałek, dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego.

Ponad dekadę temu Polska była postrzegana jako jedno z najbardziej obiecujących miejsc pod względem występowania gazu łupkowego. W 2011 roku roczne zużycie gazu w Polsce wyniosło około 14 mld m sześc., a szacowane wtedy zasoby gazu łupkowego mogły zaspokoić krajowe potrzeby energetyczne na kolejne 200–300 lat (źródło: Perspektywy wydobycia gazu łupkowego w Polsce, Analizy Sejmowe, 29.08.2011). Dla porównania, zasoby gazu łupkowego w USA – światowego lidera w jego wydobyciu – oceniano wtedy na 6,7–23 bln m sześc.

„5,5 bln to (była – PAP) nieprawdopodobnie wielka ilość gazu, stawiająca kraj, który ma takie złoża w rzędzie dużych producentów. To się jednak nie spełniło” – przypomniał Szamałek i dodał, że wykonano wówczas około 100 otworów wiertniczych i kolejne, bardziej precyzyjne prognozy były wciąż obniżane, „aż ustalono, że gazu łupkowego w ilościach gospodarczych nie ma”.

Zrealizowano wówczas także szereg wierceń na Lubelszczyźnie – a więc blisko rejonów, które wskazują obecnie władze Ukrainy – i znaczących złóż gazu łupkowego także tam nie znaleziono.

Jak wyjaśnił Szamałek, szacunki wielkości złóż przygotowuje się na podstawie eksperymentalnych wierceń i mogą one dotyczyć jedynie poszczególnych otworów. Jeśli chce się oszacować przypływ gazu w większej formacji, trzeba wtedy wykonać np. 50 – 60 otworów. „Dopiero po potwierdzeniu możliwości generowania przypływu gazu na określonym poziomie w każdym z tych otworów i uśrednieniu można mówić o dokładnym szacunku” – wytłumaczył ekspert.

W opinii eksperta niezadowalające efekty przeprowadzonych w Polsce testów wynikały m.in. z „niewielkiej miąższości warstw łupkowych, niskiej zawartości łącznej substancji organicznej, tak zwanego współczynnika TOC (całkowity węgiel organiczny, wskaźnik będący elementem procesu oceny skał łupkowych jako niekonwencjonalnych złóż węglowodorów – PAP) i historii geologicznej regionu badań możliwości występowania gazu łupkowego”.

Dlatego teraz szef polskiego PIG jest ostrożny w komentowaniu zapowiadanego przez Ukraińców boomu na łupki przy granicy z Polską. Szamałek podkreślił, że nie otrzymał nowych informacji od ukraińskiej służby geologicznej świadczących o „istnieniu przesłanek o występowaniu w tym rejonie (przygranicznym – PAP) znaczących złóż gazu łupkowego”.

Jego zdaniem trzeba poczekać na bardziej precyzyjne informacje, bo nawet nie wiadomo, „czy chodzi o łupki dewońskie, czy o starsze ordowicko-sylurskie”, które ponad dekadę temu badali także Polacy.

W opinii profesora informacje na temat ukraińskich planów płynące głównie z mediów są zbyt ogólne i niepoparte żadnym znanym mu materiałem badawczym. „Są obliczone na rozbudzenie zainteresowania rynku i inwestorów” – ocenił prof. Szamałek.

Zapytany o możliwość zaistnienia sporu z Kijowem w sprawie zlokalizowania wydobycia zbyt blisko granicy z Polską, prof. Szamałek ocenił, że na razie, z powodu niedostatku informacji, trudno cokolwiek przesądzać.

„Można powiedzieć, że prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś sporu jest niewielkie” – uznał ekspert i dodał, że kwestie związane z wydobyciem węglowodorów blisko granicy innego państwa regulują istniejące przepisy, także prawa międzynarodowego.

Profesor podkreślił także, że w przeciwieństwie do złóż konwencjonalnych ropy czy gazu, gaz łupkowy nie występuje w formie swobodnej i odwiert do warstwy, w której jest zawarty, nie powoduje jego uwalniania się. Dlatego przy jego wydobyciu nie ma mowy o ewentualności „podbierania” złoża sąsiadowi.

„Łupek, w którym znajduje się gaz, jest twardą skałą i aby uzyskać przepływy, potrzebne jest szczelinowanie, żeby wyzwolić cały proces wydobycia gazu. To nie jest związane z podciąganiem gazu od sąsiada, tylko jest wyciąganiem gazu, który wypływa w miejscu, gdzie przeprowadzono szczelinowanie” – wyjaśnił ekspert.

Prof. Szamałek nie wykluczył, że testy prowadzone przez Ukraińców mogą w przyszłości zmienić także dotychczasową ocenę potencjału polskich złóż.

„Geologia jest nauką dynamiczną i zawsze coś się może zmienić. Wystarczy pojawienie się nowej danej, odkrycie nowego minerału, czy formacji, aby pojawiła się przesłanka, że jest szansa na występowanie nagromadzeń o charakterze złożowym” – przyznał prof. Szamałek. (PAP)

Anna Gwozdowska

ag/ gru/ bst/