Dziś – 24 grudnia – Wigilia Bożego Narodzenia. W tradycji chrześcijańskiej to dzień kończący okres adwentu i poprzedzający uroczystość Narodzenia Pańskiego.
Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „vigilia” oznaczającego „czuwanie”’, „straż”. Łączy się z uroczystą wieczerzą – wigilią, która rozpoczyna się, gdy na niebie zabłyśnie pierwsza gwiazda. Jest to symboliczne nawiązanie do gwiazdy zwiastującej narodziny Jezusa, którą według Biblii ujrzeli Trzej Królowie. Idąc za nią dotarli do Betlejem, gdzie przyszedł na świat Jezus Chrystus.
W Kościele łacińskim Wigilia Bożego Narodzenia jest obchodzona 24 grudnia, w greckokatolickim i prawosławnym – 6 stycznia, a w Kościele katolickim obrządku ormiańskiego – 5 stycznia.
Kulminacyjnym momentem wieczerzy wigilijnej jest łamanie się opłatkiem, na znak zgody i pojednania. Towarzyszą temu życzenia składane wzajemnie przez uczestników tej uroczystej kolacji.
Według tradycji, przy stole pozostaje jedno wolne miejsce dla niezapowiedzianego gościa. Pod białym obrusem powinno znaleźć się siano, które symbolizuje ubóstwo, w jakim narodził się Chrystus.
Na wieczerzy wigilijnej winno być dwanaście potraw z płodów ziemi. Zgodnie ze zwyczajem, należy skosztować każdej z nich. Do najbardziej typowych należą między innymi, barszcz z uszkami, ryby przyrządzane na różne sposoby, kapusta z grzybami, pierogi z kapustą, kasza z suszonymi grzybami, fasola z suszonymi śliwami, kluski z makiem, cukrem i miodem, makiełki, chałka z kompotem z suszonych owoców, czy z tradycji wschodniej – kulebiak, gołąbki i kutia. Na Śląsku potrawami wigilijnymi są moczka oraz makówki.
Wigilia w Polsce tradycyjnie składa się z postnych potraw, choć nie jest to nakazane. Post wigilijny jest zwyczajem dość powszechnie przestrzeganym, mimo że w wielu wyznaniach chrześcijańskich nie obowiązuje. W Kościele katolickim został zniesiony w 1983 roku. Episkopat Polski podtrzymał post wigilijny specjalnym dokumentem do 2003 roku, a obecnie zaleca go ze względu na naszą tradycję. Jeśli Wigilia przypada w piątek, wówczas post jest konieczny.
Ważnym zwyczajem Wigilii jest śpiewanie kolęd i pastorałek. Najczęściej w pobliżu choinki ustawia się szopkę, która ukazuje miejsce narodzin Jezusa, Świętą Rodzinę, pasterzy i Trzech Króli. Elementami szopki mogą też być figurki zwierząt, które według przekazu biblijnego znalazły się w Betlejem – wół, osioł, owce. Z kolei pod choinką umieszczane są prezenty, które przynosi Święty Mikołaj, gwiazdka albo aniołek, w zależności od tradycji regionalnych.
O północy wierni udają się na pasterkę, czyli pierwszą mszę Bożego Narodzenia. Upamiętnia ona oczekiwanie i modlitwę pasterzy zmierzających do Betlejem. W Polsce jest jedną z najważniejszych świątecznych tradycji.
IAR/ Grzegorz Maciak, Fot. Dreamstime.com