Kościół katolicki 6 stycznia obchodzi uroczystość Objawienia Pańskiego, czyli Epifanii. W jego centrum nie jest uczczenie trzech mędrców, ale nowonarodzonego Jezus Chrystusa, który ukazuje się światu pogańskiemu – powiedział PAP historyk wczesnego chrześcijaństwa ks. prof. Józef Naumowicz.
Ks. prof. Naumowicz podkreślił, że uroczystość Objawienia Pańskiego, czyli Epifanii, w polskiej tradycji nazywana świętem Trzech Króli – jest jednym z najstarszych i najbardziej chrześcijańskich świąt. Powstało na początku IV wieku.
„W jego centrum nie jest uczczenie trzech mędrców, nazywanych magami bądź królami, ale nowonarodzonego Jezus Chrystusa” – wskazał duchowny.
Zaznaczył, że pokłon złożony przez mędrców, o którym czytamy w Ewangelii św. Mateusza, jest objawieniem światu tego, kim jest nowonarodzone dziecię w Betlejem.
„Nie wiemy dokładnie, kim byli mędrcy ze Wschodu. Ewangelie nazywają ich magami ze Wschodu, a więc mogli to być zarówno badacze nieba, a więc astrologowie, astronomowie, jak też uczeni, czy kapłani religii perskiej. Skoro widząc znak na niebie, wyruszyli w kierunku Jerozolimy, pokazuje, że znali przepowiednie proroka Balaama, mówiącą, że w Izraelu zrodzi się potężny władca. +Wschodzi Gwiazda z Jakuba, a z Izraela podnosi się berło. Ono to zmiażdży skronie Moabu, a także czaszki wszystkich synów Seta+ – o czym czytamy w Księdze Liczb Starego Testamentu” – zwrócił uwagę ks. prof. Naumowicz.
Historyk grecki Herodot przez magów rozumie szczep irański. Z kolei Ksantos, Kermodoros i Arystoteles uważają magów za uczniów Zaratustry.
Na pytanie, dlaczego w Kościele mędrców nazywa się królami, ks. prof. Naumowicz wyjaśnił, że wskazuje na to „Psalm 72, który zapowiada przyjście Mesjasza”.
„Czytamy w nim: +Królowie Tarszisz i wysp przyniosą dary, królowie Szeby i Saby złożą daninę. I oddadzą mu pokłon wszyscy królowie, wszystkie narody będą mu służyły+. Także u proroka Izajasza czytamy +wszyscy przybędą ze Saby, zaofiarują złoto i kadzidło, nucąc radośnie hymny na cześć Pana. (…) cudzoziemcy odbudują twe mury, a ich królowie będą ci służyli+” – wskazał historyk.
Ks. prof. Naumowicz zaznaczył, że „w Ewangelii nie jest powiedziane, że magów prowadziła gwiazda. Jak podaje ewangelista, oni jedynie dostrzegli znak: +Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon+”.
Zwrócił uwagę, że mędrcy precyzyjną informację o miejscu i godności nowonarodzonego władcy otrzymali dopiero w pałacu Heroda.
„Tam słyszą od uczonych w Piśmie słowa proroctwa: +A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela+”. „Gwiazda prowadziła mędrców dopiero z Jerozolimy do Betlejem, czyli 9-10 km” – dodał duchowny.
Św. Mateusz Ewangelista nie podaje także liczby magów. „Malowidła w katakumbach rzymskich z wieku II i III pokazują ich dwóch, czterech lub sześciu. U Syryjczyków i Ormian występuje ich nawet dwunastu. Przeważa jednak w tradycji Kościoła stanowczo liczba trzy ze względu na opis, że złożyli trzy dary. Tę liczbę np. spotykamy w mozaice w bazylice św. Apolinarego w Rawennie z wieku VI. Także Orygenes podaje tę liczbę, jako pierwszy wśród pisarzy chrześcijańskich” – wyjaśnia liturgia godzin (brewiarz).
Imiona trzech magów: Kacper, Melchior i Baltazar pojawiły się dopiero od wieku VIII, ale nie są one niczym potwierdzone. Zgodnie z tradycją Kacper przedstawiany jest najczęściej jako ofiarujący mirrę Afrykańczyk, Melchior – jako dający złoto Europejczyk, Baltazar zaś – jako król azjatycki przynoszący do żłóbka kadzidło.
„Złoto ofiarowuje się osobom najbogatszym, samemu królowi, przez to mędrcy w bezbronnym dziecku uznali króla. Drugim darem było kadzidło, którego używa się do dnia dzisiejszego w świątyniach podczas obrzędów religijnych jako symbol modlitwy i oddania chwały Bogu. W starożytności jego wartość czasami przewyższała nawet złoto, ponieważ sprowadzano je z południowej Arabii czy z Afryki. Trzeci darem była mirra – rodzaj żywicy używanej w starożytności do namaszczania ciała przed złożeniem do grobu. Według ojców Kościoła poprzez ten dar mędrcy uznali w Chrystusie człowieka – prawdziwego władcę” – wyjaśnił ks. prof. Naumowicz.
Historyk podkreślił, wyjątkowość postawy magów polega na tym, że widząc znak na niebie, byli gotowi wyruszyć w drogę.
„To uczy nas, że w poznaniu Boga potrzebny jest rozum i wiara. Te dwie sfery nie wykluczają się” – zaznaczył historyk.
„Uroczystość Epifanii uczy nas także, że Bóg nie objawia się człowiekowi w sposób spektakularny, który mógłby go przytłoczyć swoją mocą, tylko stając się jednym z nas. Objawia się nam w codzienności, poprzez miłość drugiego człowieka. Także my – autentycznie kochając, możemy być dla innego znakiem Boga” – wskazał duchowny.
Zwrócił uwagę, że na początku IV wieku – 6 stycznia obchodzono święto Epifanii (po grec. objawienia), z tym, że tego dnia świętowano jednocześnie cztery wydarzenia – narodzenie Jezusa, pokłon mędrców, chrzest Chrystusa w Jordanie i pierwszy cud w Kanie Galilejskiej, które obecnie rozłożone są w czasie.
„W czasie chrztu w Jordanie mamy wyraźne objawienie Jezusa. Głos z nieba mówi +To jest Mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie. Jego słuchajcie+. A w czasie wesela w Kanie Galilejskiej Jezus uczynił publicznie swój pierwszy cud” – powiedział historyk.
W Kościołach wschodnich orientalnych i w Kościołach prawosławnych, które posługują się kalendarzem gregoriańskim, a nie juliańskim – 6 stycznia obchodzona jest święto Jordanu, czyli święto chrztu Jezusa.
„Tego dnia jest procesja do rzeki. Jeżeli jest zamarznięta, to wyrąbuje się w lodzie znak krzyża i kapłan błogosławi wodę. Wyjątkiem jest Apostolski Kościół Ormiański, który zachowując starożytną tradycję, 6 stycznia świętuje jednocześnie narodziny Jezusa Chrystusa, Objawienia i jego chrztu w Jordanie” – powiedział ks. prof. Naumowicz.
Wyjaśnił, że jeżeli prawosławni posługują się starym kalendarzem (juliańskim), to wówczas, kiedy u nas jest 6 stycznia, u nich jest 24 grudnia i świętują nasze Boże Narodzenie.
Obrzęd poświęcenia kadzidła i kredy w czasie liturgii, którymi oznacza się drzwi na znak, że w mieszkaniu przyjęto prawdę o wcieleniu Syna Bożego, upowszechnił się na przełomie XV i XVI w.
Na drzwiach wypisywano litery K+M+B, oznaczające imiona mędrców: Kacpra, Melchiora i Baltazara, lub C+M+B, będące pierwszymi literami łacińskiego zdania: (Niech) Chrystus mieszkanie błogosławi (Christus mansionem benedicat). Zwykle dodaje się jeszcze aktualny rok.
W dawnej Polsce w domach pod koniec obiadu świątecznego roznoszono ciasto. Kto otrzymał ciasto z migdałem, był królem migdałowym. Dzieci chodziły po domach z gwiazdą i śpiewem kolęd, otrzymując od gospodyni szczodraki, czyli rogale. Śpiewało się kolędy o trzech królach.
Czas od Bożego Narodzenia do Trzech Króli uważano za święty i nie wykonywano w nim żadnych ciężkich prac.
W 1960 r. władze komunistyczne zniosły święto Trzech Króli jako święto państwowe i dzień wolny od pracy. Przywrócono je w roku 2011 r. uchwałą Sejmu RP. W związku z nowymi możliwościami w wielu miastach w kraju uroczystość Objawienia Pańskiego świętowana jest w formie orszaku trzech królów – barwnego pochodu, w czasie które przedstawiane są sceny biblijne, a wierni dają wyraz wiary i przywiązania do życia zgodnego chrześcijańskimi wartościami. (PAP)
Autor: Magdalena Gronek
Opole/ Orszak trzech królów będzie połączony z 50-leciem istnienia diecezji
Tegoroczny, dziewiąty już orszak trzech królów, który w czwartek przejdzie ulicami Opola, będzie połączony z rozpoczęciem obchodów 50-lecia powołania diecezji opolskiej.
Do udziału w tegorocznym orszaku trzech królów, który po południu przejdzie ulicami Opola, zapraszają wspólnie władze stolicy regionu i biskup Andrzej Czaja. Tegoroczny marsz, który rozpocznie się na placu Jana Pawła II i zakończy wspólnym kolędowaniem na Rynku, jest połączony z rozpoczęciem obchodów 50-lecia powołania diecezji opolskiej.
Kuria diecezjalna przypomina na stronie internetowej, że samodzielna diecezja opolska istnieje od czerwca 1972 r., po uregulowaniu przez papieża Pawła VI sytuacji prawnej i kościelnej na Ziemiach Odzyskanych. Pierwszym biskupem diecezji został mianowany Franciszek Jop – wcześniej biskup pomocnicy w Sandomierzu.
Diecezja obejmuje ponad 8 tys. km. kwadratowych na terenie części województw opolskiego i śląskiego. Mieszka w niej 900 tys. osób – w tym 860 tys. katolików. Na jej terenie działa 400 parafii i 399 kościołów i kaplic parafialnych, a także 208 kościołów nieparafialnych. W diecezji posługuje 709 kapłanów. Jest w niej 15 zgromadzeń zakonnych męskich i 20 żeńskich. (PAP)
Autor: Marek Szczepanik
Puławy/ Gra miejska zamiast tradycyjnego Orszaku Trzech Króli
W czwartek ulicami Puław zamiast tradycyjnego Orszaku Trzech Króli przejdzie Spacer Orszakowy połączony z grą miejska. Gra rozpocznie się o godzinie 12.30 przed Urzędem Miasta, a zakończy pokłonem Trzech Króli i wspólnym kolędowaniem o godzinie 16.
„W tym roku, ze względów pandemicznych, tradycyjny orszak przybierze formę gry miejskiej, która rozpocznie się o godzinie 12.30 przed budynkiem urzędu” – poinformował w komunikacie Urząd Miasta w Puławach. W grze mogą wziąć udział pojedyncze osoby, rodziny i grupy liczące maksymalnie 30 uczestników.
Uczestnicy Spaceru Orszakowego otrzymają na starcie mapę z krzyżówką do rozwiązania, której hasła odnajdą na poszczególnych stacjach gry.
Stacje znajdować się będą m.in. przy Pałacu Czartoryskich, bramie do Parku Zielonego, obserwatorium astronomicznym, czy na kładce nad ulicą Głęboką. Organizatorzy zachęcają uczestników spaceru o wsparcie puławskiego Schroniska dla bezdomnych.
Gra potrwa około dwie godziny. Zakończy się pokłonem Trzech Króli, złożeniem darów w Kościele pw. Świętej Rodziny na Niwie i wspólnym kolędowaniem o godz. 16.(PAP)
Autorka: Agnieszka Gorczyca
ag/ jann/