Nowy selekcjoner reprezentacji Fernando Santos w piątkowym meczu z Czechami w Pradze w eliminacjach Euro 2024 może przejść do historii polskiego futbolu. Dotychczas żadnemu trenerowi biało-czerwonych w 21. wieku nie udało się wygrać w debiucie. Ostatnim był Janusz Wójcik – 26 lat temu.
Doświadczony Portugalczyk, który w tym roku skończy 69 lat, ma wynieść polski futbol na oczekiwany od dawna poziom. Ma do dyspozycji piłkarzy z wielkich klubów, m.in. Barcelony, Juventusu Turyn, Arsenalu Londyn, Napoli, Romy i Feyenoordu Rotterdam.
Sprzyjający wydaje się też skład grupy eliminacji Euro 2024 – oprócz reprezentacji Czech rywalami będą niżej notowane Albania, Wyspy Owcze i Mołdawia, a awans wywalczą dwie drużyny.
Na razie jednak Santos ma przeciwko sobie… historię. Od prawie 26 lat żaden trener w debiucie w reprezentacji Polski nie odniósł zwycięstwa.
Łącznie od 1986 roku tylko dwóch z 19 selekcjonerów, w tym jeden tymczasowy (Krzysztof Pawlak), cieszyło się z wygranej w swoim pierwszym meczu w tej roli. Aż dziewięciu doznało porażek, a siedmiu zaczęło od remisu.
Nieudane debiuty selekcjonerów łączą się z początkiem gorszego okresu polskiego futbolu. Powszechnie datuje się koniec lat świetności na 1986 rok, czyli mundial w Meksyku, gdzie biało-czerwoni osiągnęli 1/8 finału.
Po tym turnieju trenerem kadry – w drodze konkursu – został Wojciech Łazarek. Prowadził drużynę narodową trzy lata, a premierowy występ przypadł na towarzyskie spotkanie z Koreą Północną w Bydgoszczy, zakończone remisem 2:2.
W sierpniu 1989 roku na stanowisku selekcjonera zadebiutował Andrzej Strejlau. W ostatnim w historii spotkaniu ze Związkiem Radzieckim (kolejne biało-czerwoni grali już z reprezentacją Rosji) polscy piłkarze zremisowali w Lubinie 1:1.
Gdy drużyna narodowa traciła szansę awansu do mistrzostw świata ’94, na zakończenie eliminacji powierzono ją Lesławowi Ćmikiewiczowi. Zadanie było niewdzięczne i od początku miało charakter tymczasowy. Były asystent Strejlaua przegrał w roli samodzielnego selekcjonera nie tylko pierwszy mecz (0:3 z Norwegią), ale również dwa pozostałe.
Kolejnym trenerem kadry został Henryk Apostel, który w debiucie zremisował na wyjeździe w towarzyskim spotkaniu z Hiszpanią 1:1. Mimo niezłej postawy piłkarzy, nie udało się im wywalczyć awansu do mistrzostw Europy w 1996 roku.
Znacznie gorszy start zaliczył Władysław Stachurski. Półroczną przygodę z reprezentacją rozpoczął od klęski 0:5 z Japonią podczas zimowego zgrupowania w Hongkongu.
Porażkę 0:2 z Rosją w meczu towarzyskim odnotował w 1996 roku Antoni Piechniczek, choć w jego przypadku trudno nazwać to debiutem, bowiem była to już druga przygoda doświadczonego trenera z kadrą, którą wcześniej z sukcesami prowadził w okresie 1981-86.
Ceniony szkoleniowiec nie zdołał jednak wprowadzić reprezentacji na mundial 1998 i na zakończenie eliminacji drużynę narodową objął Krzysztof Pawlak.
To najbardziej nietypowy debiut, ponieważ był jednocześnie ostatnim meczem ówczesnego asystenta Piechniczka w roli selekcjonera. Polska wygrała z Gruzją 4:1, a Pawlak przeszedł do historii jako szkoleniowiec ze stuprocentową skutecznością.
Po nieudanych eliminacjach MŚ 1998 reprezentację przejął ulubiony wówczas szkoleniowiec kibiców i mediów Janusz Wójcik. Początek miał obiecujący – na stadionie Legii w Warszawie pokonał Węgry 1:0. Nie zdołał jednak wprowadzić drużyny do Euro 2000 i jego obowiązki przejął Jerzy Engel.
On z kolei wywalczył awans do mistrzostw świata 2002, ale zanim do tego doszło zadebiutował niezbyt fortunnie. W styczniu 2000 roku jego wybrańcy przegrali w Kartagenie z Hiszpanami 0:3.
Ostatni mecz Engel wygrał (3:1 z USA podczas mundialu), jednak po powrocie z Korei Południowej został zastąpiony przez Zbigniewa Bońka. Późniejszy prezes PZPN (2012-21) rozpoczął od remisu 1:1 z Belgią w Szczecinie, lecz prowadził kadrę niespełna pół roku.
Jego następca na stanowisku selekcjonera, a w przeszłości kolega z Widzewa Łódź i reprezentacji Polski, Paweł Janas w inauguracyjnym spotkaniu zremisował towarzysko w Splicie z Chorwacją 0:0.
Po nieudanym występie w mistrzostwach świata w 2006 roku PZPN powierzył rolę opiekuna kadry Leo Beenhakkerowi. Holender w debiucie przegrał towarzysko z Danią 0:2. Został zdymisjonowany po porażce 0:3 ze Słowenią w eliminacjach MŚ 2010.
Po Beenhakkerze kadrę na dwa mecze kwalifikacyjne objął Stefan Majewski. Debiutu nie miał łatwego – jego zespół przegrał w Pradze z Czechami 0:2.
Pod koniec października 2009 selekcjonerem został Franciszek Smuda. Na początek czekała go towarzyska konfrontacja z Rumunią. Polacy na mocno piaszczystej wówczas murawie stadionu Legii przegrali 0:1.
Swoją przygodę z kadrą Smuda zakończył również porażką 0:1, z Czechami na Euro 2012, po której rozstał się z PZPN.
Przegrane rozpoczęły i zakończyły także pracę z reprezentacją jego następcy – Waldemara Fornalika. Debiut nastąpił w sierpniu 2012 roku w Tallinnie, gdzie biało-czerwoni ulegli Estonii 0:1. Jego ostatni mecz w roli selekcjonera odbył się ponad rok później na Wembley. Polacy, którzy już wcześniej stracili szanse awansu do mistrzostw świata, przegrali z Anglikami 0:2.
Taki sam wynik zanotował w debiucie Adam Nawałka. Jego podopieczni w listopadzie 2013 roku ulegli we Wrocławiu Słowacji po licznych błędach przebudowanej defensywy. Nowy selekcjoner zebrał sporo krytyki, na dodatek kolejne towarzyskie mecze również były nieudane, ale – mając sporo czasu na eksperymenty – zdążył stworzyć mocny zespół.
Efektem był ćwierćfinał mistrzostw Europy 2016 we Francji i udane eliminacje do mundialu 2018 w Rosji. Tam jednak biało-czerwoni spisali się słabo, zajęli ostatnie miejsce w grupie i w konsekwencji Nawałka rozstał się z zespołem narodowym.
Jego następca – Jerzy Brzęczek – został nominowany w lipcu 2018 roku, a już półtora miesiąca później zadebiutował w meczu pierwszej edycji Ligi Narodów – na wyjeździe z Włochami. Spotkanie po niezłej grze zakończyło się remisem 1:1.
Brzęczek nie wygrał żadnego z sześciu meczów do końca 2018 roku, ale w następnym wywalczył awans do mistrzostw Europy.
Turniej planowany na 2020 rok został przełożony o 12 miesięcy z powodu pandemii koronawirusa. Ówczesny selekcjoner zdążył jeszcze poprowadzić kadrę w drugiej edycji Ligi Narodów, lecz po zajęciu trzeciego miejsca w grupie i sporej krytyce za styl drużyny władze PZPN rozstały się z Brzęczkiem.
Od końca stycznia 2021 selekcjonerem był Paulo Sousa. Rozpoczął od wyjazdowego remisu 3:3 z Węgrami w eliminacjach mistrzostw świata. W trakcie tych kwalifikacji (na skutek wspomnianych zawirowań w kalendarzu spowodowanych pandemią) Polka wystąpiła w ME 2021. Nie wyszła z grupy, ale Portugalczyk pozostał na stanowisku, bo gra drużyny mogła się podobać.
Sousa awansował z biało-czerwonymi do baraży o mundial w Katarze, jednak do nich nie przystąpił. Pod koniec 2021 roku poprosił bowiem o rozwiązanie umowy.
Szansę wprowadzenia Polski na mundial 2022 otrzymał już Czesław Michniewicz, lecz najpierw zadebiutował w towarzyskim meczu na wyjeździe ze Szkocją. Krótko wcześniej, na sugestię, że w XXI wieku debiuty selekcjonerów nie były zwycięskie, odparł: „No to w Szkocji remis, a potem zwycięstwo w barażach”.
Wszystko się sprawdziło. W Szkocji jego podopieczni zremisowali 1:1, wyrównując w ostatnich sekundach z rzutu karnego (Krzysztof Piątek). Główne zadanie Michniewicz też wykonał – awansował do MŚ 2022. Półfinału barażowego nie musiał grać po wykluczeniu Rosji, a w finale tej „ścieżki” wygrał w Chorzowie ze Szwecją 2:0.
Na mundialu w Katarze Polska wyszła z grupy, a w 1/8 finału przegrała z Francją 1:3. Pod koniec grudnia, na skutek m.in. zawirowań wokół kadry, nie przedłużono jednak z Michniewiczem kontraktu.
Następcą w styczniu 2023 roku został Santos. Były trener reprezentacji Grecji i Portugalii spróbuje przełamać polską „klątwę selekcjonerów XXI wieku”.
Zapytany o konkretny cel na marcowe mecze, z Czechami w piątek w Pradze (równo rok po debiucie Michniewicza) oraz z Albanią trzy dni później w Warszawie, odparł: „Sześć punktów, nie mam wątpliwości. Zawsze gram po to, żeby zwyciężyć. Nigdy na remis, taki wynik mnie nie cieszy”.
Debiuty selekcjonerów reprezentacji Polski od 1986 roku: Wojciech Łazarek Polska - Korea Północna 2:2 (Bydgoszcz, 07.10.1986) Andrzej Strejlau Polska - ZSRR 1:1 (Lubin, 23.08.1989) Lesław Ćmikiewicz Polska - Norwegia 0:3 (Poznań, 13.10.1993) Henryk Apostel Hiszpania - Polska 1:1 (Santa Cruz de Tenerife, 09.02.1994) Władysław Stachurski Polska - Japonia 0:5 (Hongkong, 19.02.1996) Antoni Piechniczek Rosja - Polska 2:0 (Moskwa, 02.06.1996) Krzysztof Pawlak Polska - Gruzja 4:1 (Katowice, 14.06.1997) Janusz Wójcik Polska - Węgry 1:0 (Warszawa, 06.09.1997) Jerzy Engel Hiszpania - Polska 3:0 (Kartagena, 26.01.2000) Zbigniew Boniek Polska - Belgia 1:1 (Szczecin, 21.08.2002) Paweł Janas Chorwacja - Polska 0:0 (Split, 12.02.2003) Leo Beenhakker Dania - Polska 2:0 (Odense, 16.08.2006) Stefan Majewski Czechy - Polska 2:0 (Praga, 10.10.2009) Franciszek Smuda Polska - Rumunia 0:1 (Warszawa, 14.11.2009) Waldemar Fornalik Estonia - Polska 1:0 (Tallinn, 15.08.2012) Adam Nawałka Polska - Słowacja 0:2 (Wrocław, 15.11.2013) Jerzy Brzęczek Włochy - Polska 1:1 (Bolonia, 07.09.2018) Paulo Sousa Węgry - Polska 3:3 (Budapeszt, 25.03.2021) Czesław Michniewicz Szkocja - Polska 1:1 (Glasgow, 24.03.2022)
Autor: Maciej Białek (PAP)
bia/ pp/