Niemiecka prasa podkreśla reformatorską wolę papieża Franciszka, zastrzegając, że wiele planów przebudowy Kościoła katolickiego nie zostało doprowadzonych do końca. Siły konserwatywne chciałyby po jego śmierci przywrócić dawny porządek, ale zmiany zaszły już za daleko. Przed nowym papieżem trudne zadanie.
„Sueddeutsche Zeitung”: nie ma powrotu do dawnych czasów
„Po papieżu Franciszku nie ma już powrotu do dawnych czasów” – pisze Marc Beise. „Papież nie doprowadził wprawdzie reform do końca, ale dwanaście lat wystarczyło, żeby zasadniczo zmienić Kościół katolicki” – ocenił komentator.
Jego rozumienie człowieczeństwa przetrwa jego śmierć. Franciszek odcisnął mocne piętno na Stolicy Apostolskiej. Kardynałowie, którzy będą wybierali jego następcę, powinni wiedzieć, a wielu już to wie, że Kościół nie zaakceptuje żadnego papieża, który „buja w intelektualnych obłokach, który pociąga za sznurki za kulisami”, lecz jedynie papieża „łowiącego ludzi”, jakim był Franciszek – czytamy w „SZ”.
Komentator broni stanowiska papieża w konfliktach w Ukrainie i na Bliskim Wschodzie przypominając, że był krytykowany, ponieważ nie wskazał jednoznacznie winnych – Putina i Hamasu. Franciszek nie był naiwny, lecz nie chciał być „duszpasterzem Zachodu”. Przejmował się cierpieniem niewinnych po wszystkich stronach konfliktów – uważa Beise.
„Konserwatyści i reakcjoniści będą oczywiście próbowali teraz zawrócić koło historii. Wojna domowa, jak nazwał okres po śmierci papieża znawca Watykanu, jest w pełnym toku” – przewiduje autor. Jego zdaniem potężni przeciwnicy Franciszka znajdują się w USA.
„Tak jak w wielu innych społeczeństwach, także w katolickiej hierarchii istnieją dwa obozy – postępowy i reakcyjny” – pisze Beise. Przedstawiciele pierwszego czcili Franciszka lub przynajmniej cenili go. Przedstawiciele drugiego obozu nienawidzili go. Aby zostać wybranym, na konklawe następny papież potrzebuje dwóch trzecich głosów. Można je zdobyć tylko w centrum. Za pontyfikatu następnego papieża Kościół stanie się inny, ale powrót do czasów sprzed Franciszka jest niemożliwy. W przeciwnym razie globalna instytucja, jaką jest Kościół katolicki, ulegnie zniszczeniu – pisze w konkluzji komentator „Sueddeutsche Zeitung”.
„Frankfurter Allgemeine Zeitung”: niemal rewolucjonista
„W porównaniu do swoich poprzedników, Franciszek sprawiał wrażenie niemal rewolucjonisty. Z punktu widzenia katolików niemieckich, zmiany były niewystarczające. Jego następca stanie przed trudnym zadaniem” – pisze Thomas Jansen.
Autor przypomniał o ogromnych nadziejach na zmiany w Kościele i likwidację klerykalizmu, pokładanych we Franciszku w chwili obejmowania stolicy Piotrowej. Jansen zaznaczył, że papież uczynił z Kościoła przestrzeń, w której bez obawy przed ekskomuniką można dyskutować o celibacie, święceniach dla kobiet i podejściu do homoseksualistów. Z perspektywy niemieckich katolików, zmiany te są jednak „marginalne” – czytamy w „FAZ”.
Zdaniem Jansena, największym wyzwaniem dla światowego Kościoła jest adekwatna reakcja na zróżnicowaną sytuację struktur kościelnych w różnych częściach świata. O ile w Niemczech trudno zrozumieć wykluczenie kobiet ze święceń, to w wielu afrykańskich krajach trudno wytłumaczyć akceptację praktykowanej homoseksualności. W jeszcze innych krajach, naznaczonych wojnami i biedą, takie doktrynalne kwestie nikogo nie interesują. Zrównoważenie sił odśrodkowych i sprzeczności, a równocześnie zapobieżenie rozpadowi Kościoła, będzie najtrudniejszym zadaniem nowego papieża – uważa komentator „FAZ”.
„Die Zeit”: Franciszek – ostatni globalny marksista
Franciszek od początku działał tak, jakby pozostały mu najwyżej dwa, trzy albo cztery lata. Dawał impulsy, wskazywał kierunek, był mistrzem stawiania znaków, był demonstrantem. Doprowadzić jego dzieło do końca mieli inni. Sprawiał wrażenie, jakby brakowało mu strategii w procesie przeprowadzania reform – ocenił Patrik Schwarz.
Słabością papieża był, jego zdaniem, brak strategicznego podejścia – rozbudzał nadzieje, których nie mógł zaspokoić, nie potrafił wykorzystać swojej władzy i aparatu watykańskiego do realizacji swoich celów. Najbardziej przekonujący był broniąc uchodźców i walcząc z biedą i niszczeniem środowiska, szczególnie na w globalnym południu – czytamy w „Die Zeit”.
Zdaniem komentatora, Franciszka można nazwać „ostatnim globalnym marksistą”, który piętnował kapitalizm za wyzysk i niesprawiedliwość przeciwko człowiekowi i przyrodzie. Kontrowersyjna była też jego postawa wobec wojny w Ukrainie – uważa autor tłumacząc, że papieżowi brakowało „determinacji do krytykowania agresora – Rosji Putina”.
Zarówno jako papież, jak też jako polityk, był Franciszek osobą „otwierającą drzwi do przyszłości”. Jeżeli Kościół stanie się pewnego dnia bardziej różnorodny, bardziej kobiecy i bardziej zaangażowany, to będzie to jego zasługą. Czy Franciszek pozostanie w pamięci jako papież przełomu czy jedynie jako papież przejściowy? Jego prawdziwa wielkość może ujawnić się dopiero po jego śmierci, jeżeli jego następcy uda się odnowa Kościoła, która nie powiodła się Franciszkowi za jego życia.
„Handelsblatt”: niejednoznaczny bilans
„Franciszek został wybrany w 2013 r. na papieża jako autsajder. Wiązano z nim ogromne nadzieje na zreformowanie Kościoła katolickiego i wprowadzenie go w dwudziesty pierwszy wiek. Bilans jego pontyfikatu wypada jednak niejednoznacznie” – czytamy w dzienniku niemieckich kół gospodarczych „Handelsblatt”.
1,4 mld katolików straciło papieża, który „wiele rzeczy robił inaczej niż jego poprzednicy”. Fakt, że przyszedł do Rzymu z „drugiego końca świata”, z Argentyny, był jego największym kapitałem.
Franciszek rozpoczął urzędowanie w czasie, gdy Kościół rzymsko-katolicki tkwił głęboko w kryzysie. Franciszek zakończył konserwatywny kurs, mówił o reformach, angażował się na rzecz migrantów, biednych i ludzi z marginesu społecznego. Papież otworzył się też na homoseksualistów, krytykował „drapieżny kapitalizm”, opowiadał się za sprawiedliwością społeczną.
Problem Kościoła katolickiego polega na tym, że jego części w różnych stronach świata znajdują się na różnych etapach rozwoju. Reformy, o których marzą katolicy w Niemczech, są w niektórych krajach afrykańskich nie do pomyślenia. Na to nakłada się stały konflikt między konserwatystami a reformatorami. Z tego powodu Franciszek mógł przeforsować jedynie kompromisy, a nie wielkie reformy.
Papież odrzucił święcenia kapłańskie dla kobiet, zwiększył natomiast wpływy świeckich w Kościele. Zezwolił na błogosławieństwo par jednopłciowych, ale nie podczas mszy i nie zgodził się na zawieranie przez nich małżeństw. Połowiczny sukces odniósł także w wyjaśnianiu skandali związanych z wykorzystywaniem seksualnym. Jednak dla przedstawicieli ofiar, działania papieża były niewystarczające. Nadzieje na zniesienie celibatu też nie spełniły się – ocenia „Handelsblatt”.
„Der Spiegel”: pokora papieża
„Nie można jeszcze powiedzieć, czy Jorge Mario Bergoglio przejdzie do historii. Ale schyłkową fazę jego pontyfikatu można scharakteryzować staromodnym pojęciem pokora” – pisze Frank Hornig.
„Franciszek pokazał swoją słabość. Świat mógł śledzić, jak traci kontrolę nad swoim ciałem, że skazany jest na wózek i że jego głos się łamie” – kontynuuje autor.
„Starość i upadek należą do życia, nie trzeba ich ukrywać, nie muszą być odstawione do anonimowego domu – tak brzmiało przesłanie tych zdjęć. Franciszek zawsze chciał być wśród ludzi. Bezpośredni kontakt z innymi był jego zasadą przewodzenia i przeżycia” – podkreśla Hornig.
Autokraci i prawicowi populiści niczym nie pogardzają bardziej jak słabością. Pokazanie przez Franciszka własnej kruchości jest także aktem politycznym. Publiczne umieranie kwestionuje radykalnie-darwinistyczny obraz wyznawany przez wielkich i stanowi konsekwentny punkt końcowy pasjonującego pontyfikatu – ocenił autor.
Jacek Lepiarz (PAP)
lep/ sp/