Konie po raz pierwszy zostały udomowione na pontyjsko-kaspijskim stepie na północy Kaukazu, zanim w ciągu kilku wieków opanowały pozostałą część Eurazji. To wynik obszernego badania opartego m.in. na analizie genetycznej.
Dzięki pracy 162 naukowców – archeologów, paleontologów, lingwistów i genetyków – udało się rozwikłać zagadkę udomowienia koni. Tak twierdzą autorzy nowej publikacji, która ukazała się na łamach magazynu „Nature”.
Przed kilkoma laty zespół Ludovica Orlando z francuskiego Centrum Narodowego Badań Naukowych znalazł domniemane najstarsze ślady udomowionych koni na stanowisku Botai w Azji Centralnej.
Jednak według badań DNA liczące 5,5 tys. lat pozostałości nie należały do przodków dzisiejszych koni.
Fałszywe okazały się też inne podobne odkrycia dokonane w Anatolii, na Syberii i na Półwyspie Iberyjskim.
„Wiedzieliśmy, że okres między 4 i 6 tys. lat temu był kluczowy, ale nie znaleźliśmy żadnego ostatecznego dowodu” – mówi prof. Orlando.
Dlatego badacze zdecydowali się rozszerzyć poszukiwania na całą Eurazję, analizując geny 273 koni, które żyły w czasie od 50 tys. do 200 lat p.n.e.
Choć konie Eurazji były początkowo silnie zróżnicowane genetycznie, w okresie ok. 2 tys. p.n.e. nastąpiła dramatyczna zmiana.
„To była ta szansa – konie żyjące w Anatolii, Europie i Azji Centralnej były genetycznie odległe” – podkreśla jeden z badaczy, dr Pablo Librado.
Cały badany obszar zaczął opanowywać genetyczny profil typowy dla jednego regionu – Stepu Pontyjskiego.
W ciągu kilku wieków wyparł on inne profile genetyczne.
„Dane genetyczne wskazują także na demograficzną eksplozję w tamtym czasie. Nie miała ona sobie równych przynajmniej w ciągu 100 tys. lat. To wtedy przejęliśmy kontrolę nad reprodukcją tego zwierzęcia i wyhodowaliśmy je w astronomicznych liczbach” – dodaje prof. Orlando.
Naukowcy znaleźli przy tym dwie ważne różnice genetyczne między udomowionym koniem, a pozostałymi zwierzętami.
Jedna sprawiała, że zwierzę było bardziej uległe, a druga, że miało silniejszy kręgosłup. To one mogły zapewnić koniom globalny sukces.
Badanie wskazuje także, że konie rozprzestrzeniły się w Azji w tym samym czasie, co rydwany na kołach ze szprychami oraz języki indoirańskie.
Jednocześnie odkrycie pokazuje, migracje indoeuropejskich populacji ze stepów do Europy w czasie trzeciego tysiąclecia p.n.e. nie mogły odbywać się z pomocą koni, ponieważ nie były one jeszcze wtedy udomowione.
Wskazuje też m.in. na wagę badań historii zwierząt w analizie ludzki populacji i kultur – zwracają uwagę naukowcy.
Publikację można znaleźć tutaj: DOI: 10.1038/s41586-021-04018-9 (PAP)
Autor: Marek Matacz
mat/ agt/