Na polskim cmentarzu wojennym na Monte Cassino we włoskim regionie Lacjum odprawiona została msza w uroczystość Wszystkich Świętych. Obecni byli ambasador RP we Włoszech Anna Maria Anders oraz szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.
Na mszę przybyli także przedstawiciele lokalnych włoskich władz i Polonii.
Na cmentarzu na Monte Cassino pochowanych jest ponad tysiąc żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, uczestników walk o wzgórze.
Zapowiedź budowy polskiego cmentarza nieopodal opactwa benedyktynów znalazła się w rozkazie dowódcy 2. Korpusu – generała Władysława Andersa, wydanym 20 maja 1944 roku, a więc dwa dni po zakończeniu bitwy.
Nekropolię zbudowano według projektu Wacława Hryniewicza i Jerzego Waleriana Skolimowskiego w dolinie koło historycznego opactwa, na terenie walk prowadzonych przez 3. Dywizję Strzelców Karpackich. Cmentarz budowało kilkuset włoskich robotników i kamieniarzy, wspomaganych przez pluton saperów 2. Korpusu Polskiego.
Przy wejściu na cmentarz umieszczono dwie rzeźby orłów dłuta profesora Duilio Cambellotiego, a pośrodku wielkie koło z wkomponowanym krzyżem Virtuti Militari i płonącym zniczem. Na wielkim marmurowym okręgu widnieje napis: „Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie”.
Cmentarz został poświęcony 1 września 1945 roku.
Powyżej cmentarza, na wysokości 593 metrów, polscy kombatanci wznieśli pomnik z obeliskiem, poświęcony pamięci żołnierzy 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Na obelisku wyryty jest napis: „Za naszą i waszą wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce”. Na cokole wyryto nazwiska 1115 żołnierzy Dywizji, poległych w czasie walk we Włoszech. Do grobu pod pomnikiem włożono urnę z prochami dowódcy 3. DSK gen. Bolesława Ducha, który zmarł w Londynie w 1980 r.
W 1970 roku na Monte Cassino pochowano zmarłego w Londynie generała Władysława Andersa, który w swej ostatniej woli wyraził pragnienie, by spocząć wśród swoich żołnierzy. Jego grób stanowi centralny punkt cmentarza.
Tuż obok grobu generała Andersa pochowano jego żonę – pieśniarkę, aktorkę, działaczkę polonijną – Irenę Anders, zmarłą w 2010 roku w Londynie.
W ostatnich latach polski cmentarz wojenny przeszedł generalny remont. Prace objęły renowację płaskorzeźb zdobiących cmentarz, odnowienie płyt nagrobnych generała Władysława Andersa, arcybiskupa Józefa Gawliny i generała Bronisława Bolesława Ducha. Przeprowadzona została kompleksowa renowacja placu centralnego nekropolii, w tym m.in. wizerunku krzyża Virtuti Militari; wzmocniono mury i schody. Zmodernizowany został system odprowadzania wody.
Kolejny ważny etap ukończonych w 2012 roku robót to odnowienie i wyczyszczenie wszystkich mogił poległych żołnierzy, krzyży i uporządkowanie zieleni.
Przy nekropolii znajduje się Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego.
Polska delegacja złożyła także we wtorek kwiaty przy pomniku polskich żołnierzy w pobliskiej miejscowości San Vittore del Lazio.
W Dzień Zaduszny odprawione zostaną msze na polskich cmentarzach wojennych w Loreto, Casamassima i w Bolonii. (PAP)
sw/ fit/