Pod listem skierowanym do koalicji opozycyjnej, który powstał z inicjatywy Polskiej Sieci Ekonomii, widnieje ponad sto podpisów naukowców i społeczników, a jego sygnatariusze apelują, że „wydatki na poprawę jakości życia społeczeństwa to nie »rozdawnictwo«, ale gospodarne inwestycje”.
Polska Sieć Ekonomii powstała pod koniec 2020 r. i zrzesza ekonomistów zarówno polskich jak i zagranicznych instytucji. Pod zainicjowanym przez PSE listem swój podpis złożyli również naukowcy z innych dziedzin oraz działacze społeczni. To łącznie ponad sto osób, ale podpis może złożyć każdy. List to apel do koalicji opozycyjnej, która najprawdopodobniej stworzy nowy rząd.
W liście czytamy, iż dotychczasowy model rozwoju naszego kraju nie zapewnia dalszego podnoszenia jakości życia. „Oparcie rozwoju o napływ zagranicznego kapitału, eksport i mało innowacyjne podwykonawstwo doprowadziło do tego, że Polska to kraj o relatywnie niskich płacach, niskich podatkach dla największych korporacji i niskich nakładach na dobra publiczne i wspólne”.
Wydatki na sektor publiczny to nie „rozdawnictwo”
Autorzy listu piszą, o potrzebie odbudowy sektora usług publicznych, gdyż bez wzmocnienia obszarów takich jak edukacja, nauka czy mieszkalnictwo nasz kraj nie tylko zaprzepaści to, co już wypracował, ale też nie będzie miał szans na przyszły rozwój.
Sygnatariusze listu apelują, że „wydatki na poprawę jakości życia społeczeństwa to nie »rozdawnictwo«, ale gospodarne inwestycje”.
Zwrócono też uwagę, że zdaniem przedstawicieli środowiska naukowego opinie o fatalnym stanie budżetu i „greckich długach” są bezpodstawne. Autorzy listy ze stanowczością podkreślają, że „stać nas jako państwo na realizację obietnic, a pieniądze »są i będą«”.
Poruszono też kwestię zadbania o stronę dochodową budżetu, nadwyrężoną przez ustalenia Polskiego Ładu. Zgodnie z tym kluczowymi kierunkami, które należy objąć, są „zwiększenie progresji systemu podatkowo-składkowego oraz przenoszenie ciężaru podatkowego z pracy i konsumpcji na zyski i majątki”.
W liście odniesiono się też do uproszczenia systemu podatkowo-składkowego czy działania instytucji finansowych, takich jak Bank Gospodarstwa Krajowego i Polski Fundusz Rozwoju.
Oto pełna treść listu ze strony: https://actionnetwork.org/petitions/list-otwarty-czas-na-inwestycje-w-regeneracje/
Wybory najprawdopodobniej kończą 8-letni okres rządów Zjednoczonej Prawicy. Przed rządem koalicyjnym stoi wyzwanie odbudowy wiarygodności instytucji publicznych oraz zmierzenia się z problemami społecznymi i ekologicznymi. To, że toczy się spór nad programem koalicyjnym, jest wartością. Demokracja nie oznacza jednomyślności. Jednak konieczne jest ustalenie faktów, które powinny być punktem wyjścia do dyskusji o naszej przyszłości, w tym tych dotyczących sytuacji ekonomicznej Polski.
W środowisku naukowym badań nad gospodarką nie ma wątpliwości, że potencjał modelu rozwojowego III RP do dalszego podnoszenia jakości życia uległ wyczerpaniu. Oparcie rozwoju o napływ zagranicznego kapitału, eksport i mało innowacyjne podwykonawstwo doprowadziło do tego, że Polska to kraj o relatywnie niskich płacach, niskich podatkach dla największych korporacji i niskich nakładach na dobra publiczne i wspólne.
Wobec nawarstwiających się kryzysów, nie możemy bagatelizować potrzeby społecznej i środowiskowej regeneracji. Kluczowa będzie odbudowa największego osiągnięcia państwa dobrobytu — usług publicznych. Bez wzmocnienia edukacji i nauki, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, transportu, mieszkalnictwa i ochrony środowiska Polska zaprzepaści już wypracowany dobrobyt oraz pogrzebie potencjał rozwojowy kolejnych pokoleń. Wydatki na poprawę jakości życia społeczeństwa to nie „rozdawnictwo”, ale gospodarne inwestycje.
W ostatnich dniach pojawiały się głosy sugerujące, że spełnienie oczekiwań społecznych i obietnic wyborczych napotyka barierę finansową. Jako środowisko naukowe badań nad gospodarką jednoznacznie zaprzeczamy opiniom o fatalnym stanie polskiego budżetu i konieczności rezygnacji z obiecanych inwestycji i wydatków publicznych. Straszenie „ukrytą dziurą budżetową” nie ma uzasadnienia ani w teorii, ani w rzeczywistości gospodarczej.
Wszystkie dane o finansach publicznych, wliczając pozabudżetowe fundusze, są publicznie dostępne na stronach Eurostatu i doskonale znane nam jako badaczom i badaczkom. Chociaż wartości nominalne są istotnie większe niż 8 czy 20 lat temu, to w tym samym okresie urosła też nasza gospodarka (realnie o ponad 30% w latach 2015-2022). Polski dług publiczny w relacji do PKB, po chwilowym wzroście w okresie pandemii, obniżył się do poziomu ok. 48% PKB. Polski deficyt publiczny jest od początku pandemii niższy niż średnia dla krajów UE. Koszty obsługi polskiego długu, choć relatywnie wysokie, zależą przede wszystkim od ustalanych centralnie stóp procentowych i wraz z ich obniżaniem będą sukcesywnie spadać.
Nie widzimy żadnych przesłanek, aby przegląd finansów publicznych miał wykazać olbrzymie ukryte deficyty lub „greckie” długi. Z całą stanowczością stwierdzamy, że stać nas jako państwo na realizację obietnic, a pieniądze „są i będą”. Zarówno podwyżki dla pracowników sfery budżetowej, zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia do 8% PKB i zmniejszenie nierówności w dostępie do ochrony zdrowia, inwestycje w transport publiczny i mieszkania czy transformacja energetyczna są priorytetowe.
Poprzedni rząd nie ukrywał planów wzrostu deficytu i długu publicznego w najbliższym okresie w związku ze wzrostem wydatków na zbrojenia, usługi zdrowotne oraz waloryzację świadczeń społecznych. Okresowy wzrost długu publicznego w relacji do PKB jest normalnym zjawiskiem we współczesnej gospodarce. Budżet państwa nie jest bowiem jak budżet domowy. Dług publiczny to jednocześnie nowe aktywa finansowe, w które obywatele i firmy inwestują swoje oszczędności. Tegoroczny deficyt działa również jako bufor podtrzymujący popyt i zatrudnienie w warunkach niskiej i niepewnej koniunktury u naszych głównych partnerów handlowych w Europie Zachodniej.
Jednocześnie przyszły rząd musi zadbać o stronę dochodową budżetu, która została nadwyrężona przez cięcia podatkowe Polskiego Ładu. Kluczowe kierunki to zwiększenie progresji systemu podatkowo-składkowego oraz przenoszenie ciężaru podatkowego z pracy i konsumpcji na zyski i majątki. Ostrzegamy, że podwyższenie kwoty wolnej od podatku bez równoczesnego zwiększenia opodatkowania najbogatszych (np. spekulacji na rynku nieruchomości) doprowadzi do dalszej erozji bazy dochodów publicznych, co szczególnie uderzy w samorządy. Z dużym niepokojem odbieramy również sygnały o wprowadzeniu kolejnych ulg w opłacaniu składki emerytalnej oraz o powrocie do ryczałtowej składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Uproszczenie systemu podatkowo-składkowego jest potrzebne, ale ekspansja przywilejów podatkowych do niego nie prowadzi.
Demokratyczną kontrolę nad finansami powierzonymi Bankowi Gospodarstwa Krajowego i Polskiemu Funduszowi Rozwoju należy zdecydowanie wzmocnić, jednak pomysły na likwidację tych instytucji uznajemy za szkodliwe. Organizacje przedsiębiorców jak np. Polska Rada Biznesu, oceniły je jako sprawnie reagujące na kryzysy. Większość krajów UE w trakcie pandemii COVID-19 użyła banków i funduszy rozwoju do zapewnienia pomocy. Na koniec 2022 r. całkowita wartość zobowiązań BGK i PFR wyniosła około 250 mld zł, czyli nieco ponad 8% PKB. Dla porównania, niemiecki odpowiednik BGK – KfW – tych zobowiązań miał na koniec zeszłego roku ponad 500 mld euro, czyli prawie 13% PKB.
Stanowczo sprzeciwiamy się szerzeniu dezinformacji o stanie polskiej gospodarki. Problemy, przed którymi stoimy, są zbyt palące, abyśmy spierali się o fakty. Zwycięskie partie obiecały społeczeństwu rozwiązanie problemów. Obietnice te, jeśli nie zostaną spełnione, staną się źródłem resentymentu, zniszczenia zaufania i kolejnej społecznej traumy. Rząd, który zaprzepaści historyczną szansę na zmianę modelu rozwojowego III RP, nie przetrwa fali słusznego społecznego gniewu.
Wzywamy przyszły rząd do wzięcia odpowiedzialności za rozwój Polski – są do niego warunki, liczymy, że jest też wola polityczna.
Podpisy:
- Adam Kasprzycki, Fundacja Impuls
- Adam Leszczyński, Uniwersytet SWPS
- Adam Ostolski, Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego
- Adam Pochmara, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej UW
- Adam Rogoda, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Polska Sieć Ekonomii
- Adrian Burda, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Agata Adamiecka-Sitek, Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza
- Agata Czarnacka, publicystka
- Agata Dziuban, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Socjologii
- Agnieszka Graff, Ośrodek Kultury Amerykańskiej, Uniwersytet Warszawski
- Aleksandra Szczygieł – Wiceprezeska Fundacji Impuls, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
- Andrzej Kozina, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Andrzej Leder, IFiS PAN
- Andrzej Szahaj, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
- Anna Adamczyk, doktorka nauk o Ziemi, analityczka danych
- Anna Giza, Wydział Socjologii UW
- Anna Jach-Falkiewicz, Wspólny Ogród, Sosnowiec
- Anna Ratecka, Universitetet i Oslo, Institutt for kriminologi og rettssosiologi
- Anna Romanowicz, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Anna Zachorowska-Mazurkiewicz, Uniwersytet Jagielloński
- Antonina Dubiel
- Artur Puławski, audytor i analityk rynku rolno-spożywczego
- Barbara Markowska-Marczak, Collegium Civitas
- Bartosz Kuźniarz, Uniwersytet w Białymstoku
- Bartosz Mielniczek, Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, Polska Sieć Ekonomii
- Bartłomiej Błesznowski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski
- Błażej Mazur, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Bożena Ryszawska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Polska Sieć Ekonomii
- Dagna Frydrych, managerka, ekspertka ds. marketingu i rozwoju biznesu, Polska Sieć Ekonomii
- Dominika Hadro, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
- Dorota Teneta-Skwiercz, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
- Edyta Pietrzak, Politechnika Łódzka
- Ewa Bińczyk, Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
- Gavin Rae, Akademia Leona Koźmińskiego
- Gracjan R. Bachurewicz, Fundacja im. Edwarda Lipińskiego
- Grzegorz Ilnicki, prawnik, OPZZ Konfederacja Pracy
- Grzegorz Młynarski, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, Katedra Miasta Innowacyjnego
- Hanna Szymborska, doktor ekonomii, niezależna badaczka, Polska Sieć Ekonomii
- Hubert Stojanowski, DI Xelion, Polska Sieć Ekonomii
- Iwona Kurz, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski
- Jacek Schindler, Uniwersytet Wrocławski, Polska Sieć Ekonomii
- Jakub Janus, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Jakub Ryłow, student ekonomii i matematyki, Uniwersytet Warszawski
- Jan Oleszczuk-Zygmuntowski, Polska Sieć Ekonomii, Akademia Leona Koźmińskiego
- Jan Sowa, Katedra Teorii Kultury ASP w Warszawie
- Jan Śpiewak
- Jan Toporowski profesor SOAS University of London
- Janusz J. Tomidajewicz, em. prof. UEP i Uniwersytetu Zielonogórskiego
- Joanna Erbel, CoopTech Hub, PLZ Spółdzielnia
- Joanna Grzymała-Moszczyńska, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Julia Potrzebowska, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej UW
- Julian Kocerka, Polska Sieć Ekonomii, student na Uniwersytecie Kopenhaskim
- Kacper Kozdrój, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej Uniwersytetu Warszawskiego
- Kacper Parol, Fundacja Impuls, Polska Sieć Ekonomii
- Kacper Pobłocki, Centrum Europejskich Studiów Lokalnych i Regionalnych, Uniwersytet Warszawski
- Karol Kociszewski, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
- Karol Muszyński, Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Centre for Sociological Research KU Leuven, Fundacja Kaleckiego
- Katarzyna Czeczot, Instytut Badań Literackich PAN
- Katarzyna Kajdanek, Uniwersytet Wrocławski
- Kirył Zach, University of Cambridge, Centre of Development Studies
- Konrad Gliściński, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wydział Prawa i Administracji, Polska Sieć Ekonomii
- Krzysztof Beck, Uczelnia Łazarskiego, The Econometric Society, The Global Economic Policy Group
- Laura Gosiewska, Fundacja Impuls
- Łukasz Komuda, podcast „Ekonomia i cała reszta”
- Łukasz Zaremba, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski
- Maciej Frączek, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Maciej Grodzicki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska Sieć Ekonomii
- Maciej Kassner, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Polska Sieć Ekonomii
- Maciej Sroczyński, Polska Sieć Ekonomii, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej UW
- Magdalena Rek-Woźniak, Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
- Magdalena Rozwadowska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
- Magda Szcześniak, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski
- Marcin Kędzierski, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, Polska Sieć Ekonomii
- Marcin Piątkowski, Akademia Leona Koźmińskiego
- Marcin Zaród, Uniwersytet SWPS
- Marcin Zawicki, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Marek Beylin, publicysta
- Marek Naczyk, University of Oxford, Department of Social Policy and Intervention
- Maria Libura, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska Sieć Ekonomii
- Maria Świetlik
- Mariusz E. Sokołowicz, Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Gospodarki Regionalnej i Środowiska
- Mateusz Dobrowolski, Polska Sieć Ekonomii
- Michał Czepkiewicz, Wydział Socjologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
- Michał Gamrot, Polska Sieć Ekonomii
- Michał Krzykawski, Uniwersytet Śląski w Katowicach
- Michał Mackiewicz, Uniwersytet Łódzki
- Michał Możdżeń, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Polska Sieć Ekonomii
- Michał Nowakowski, Uniwersytet Warszawski
- Michał Pałasz, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, International Degrowth Network
- Michał Rauszer, Uniwersytet Warszawski
- Michał Tetłak, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej UW
- Michał Zabdyr-Jamróz, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Polska Sieć Ekonomii
- Michał Zadara, wydział Reżyserii i Dramaturgii, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie, reżyser Teatralny i Operowy.
- Michał Żabiński, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Michał Zaraś, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej UW
- Mikołaj Iwański, doktor ekonomii prorektor Akademii Sztuki w Szczecinie
- Mikołaj Linczuk, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjne Uniwersytetu Warszawskiego, Polska Sieć Ekonomii
- Mikołaj Ratajczak, IFiS PAN
- Monika Kostera-Kociatkiewicz, prof. zw. Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Södertörn University w Szwecji i Institut Mines-Télécom Business School we Francji
- Nadia Oleszczuk-Zygmuntowska, Polska Sieć Ekonomii, Konfederacja Pracy Młodych
- Natalia Malkusz, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Patrycja Krzesińska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
- Patryk Karwowski, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej UW, to tylko teoria krytyczna
- Paweł Mościcki, Instytut Badań Literackich, PAN
- Piotr Kaszczyszyn, Klub Jagielloński
- Piotr Szymański, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
- Piotr Waląg, Wydział Inżynierii Produkcji i Energetyki Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Forum Myśli Instytucjonalnej.
- Przemysław Tacik, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Radomir Matczak, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Polska Sieć Ekonomii
- Rafał Krenz, CoopTech Hub, PLZ Spółdzielnia
- Rafał Majka, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Polskie Towarzystwo Socjologiczne
- Renata Śliwa, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Forum Myśli Instytucjonalnej
- Robert Skrzypczyński, Politechnika Gdańska
- Ryszard Szarfenberg, Uniwersytet Warszawski
- Sebastian Goncerz, Przewodniczący Porozumienia Rezydentów OZZL
- Stanisław Lewko, Międzydziedzinowe Studia Indywidualne, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Koło Naukowe Ekonomii Heterodoksyjnej Uniwersytetu Warszawskiego,
- Szymon Grzybowski, Uniwersytet Zielonogórski
- Sławomir Czech, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
- Tomasz Geodecki, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Tomasz Legiędź, Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Ekonomii Rozwoju
- Tomasz Markiewka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
- Tomasz Rawski, Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego
- Tomasz Surmacz, Polska Sieć Ekonomii
- Weronika Parfianowicz, Instytut Kultury Polskiej UW
- Weronika Skorupska, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych UW
- Wiktor Mastalerz Polska Sieć Ekonomii
- Wojciech Bielecki, Fundacja Przyjaciół Młodzieżowego Strajku Klimatycznego, PLZ Spółdzielnia, Polska Sieć Ekonomii
- Wojciech Pająk, Rada Miejska w Suwałkach, Stowarzyszenie Energia Miast
- Wojciech Woźniak, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki
- Zofia Łapniewska, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska Sieć Ekonomii