75 lat temu zakończyła się niemiecka okupacja stolicy, a do zniszczonej lewobrzeżnej Warszawy wkroczyli Sowieci oraz żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego. Do miasta zaczęli powracać wysiedleni przez Niemców mieszkańcy, zaczął działać także sowiecki terror.
Sowieci zajęli prawobrzeżną część miasta już we wrześniu 1944 roku, wtedy jednak ze względu na toczące się w mieście powstanie Armia Czerwona nie udzieliła pomocy walczącym Polakom. Ofensywa ruszyła dopiero 12 stycznia 1945 roku, ponad 3 miesiące po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Oddziały Armii Czerwonej i podległe Sowietom oddziały 1. Armii Wojska Polskiego przekroczyły Wisłę i otoczyły Warszawę. Jak mówi historyk dr Szymon Niedziela, 17 stycznia pierwsi w stolicy pojawili się Polacy, którzy szturmowali miasto z trzech kierunków: północy, południa oraz ze wschodu. Przez Wisłę, po zamarzniętej tafli do stolicy wkroczyli żołnierze 6. dywizji piechoty 1. Armii Wojska Polskiego. „To było wkroczenie do wymarłego miasta. Były jednak straty. Do walk doszło między innymi w Lasku Bielańskim, przy Dworcu Głównym oraz przy skrzyżowaniu Nowego Światu i Alei Jerozolimskich” – powiedział historyk.
Wkrótce po wkroczeniu do miasta Sowieci rozpoczęli prześladowania ludności cywilnej i represje przeciwko byłym żołnierzom Armii Krajowej oraz członkom antyhitlerowskiej konspiracji: „Za wojskiem były oddziały NKWD, „Smiersz” i wojsk wewnętrznych, które już dobrze były zainstalowane na Pradze, gdzie prześladowanie Polaków zaczęło się już we wrześniu” – powiedział Szymon Niedziela.
Lewobrzeżna Warszawa w styczniu 1945 roku była zniszczona w 80%. W styczniu 1945 roku zapadła decyzja o tym by miasto, pomimo zniszczeń, pozostało stolicą Polski. Jak mówi wicedyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego dr Paweł Ukielski, o tym zdecydowała między innymi symboliczna rola Warszawy oraz próba likwidacji miasta przez Niemców. „Było takie przekonanie, że jeżeli Niemcy chcieli zniszczyć serce polskości to najlepszą możliwą odpowiedzią będzie pokazanie, że to miasto zmartwychwstanie” – powiedział Paweł Ukielski.
Mimo bardzo złych warunków tysiące warszawiaków zdecydowało się wrócić do miasta i wciąć udział w jego odbudowie. „Taka pasja do tego by w tej Warszawie spróbować na nowo ułożyć sobie życie była w wielu warszawiakach” – powiedział wicedyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego.
Wkroczenie Sowietów do Warszawy było częścią tak zwanej operacji wiślańsko-odrzańskiej, która była przedostatnim akordem II wojny światowej na froncie wschodnim. W ramach tej ofensywy polscy żołnierze stoczyli też między innymi krwawe walki o Wał Pomorski oraz o Kołobrzeg, który Polacy zajęli 18 marca 1945 roku.
Informacyjna Agencja Radiowa (IAR)/Lis/ap/kry