Trybunał Konstytucyjny uznał, że karanie za odmowę wykonania usługi ze względu na światopogląd bądź wyznawaną religię jest niezgodne z ustawą zasadniczą. Sprawa ma związek w łódzkim drukarzem, który ze względu na poglądy odmówił druku plakatów LGBT. Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego skierował w 2017 roku prokurator generalny Zbigniew Ziobro.
Chodzi o artykuł 138 Kodeksu wykroczeń, który przewiduje, że „kto, zajmując się zawodowo świadczeniem usług, żąda i pobiera za świadczenie zapłatę wyższą od obowiązującej albo umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany, podlega karze grzywny”.
Trybunał badając sprawę, jak wyjaśnił sędzia sprawozdawca Mariusz Muszyński, brał pod uwagę między innymi czy regulacje kodeksowe stanowią odpowiednią ochronę przed dyskryminacją. Jak powiedział, „ukaranie za odmowę świadczenia usługi nie stanowi podstawowego interesu konsumenta, jakim jest oczekiwanie, by usługa, o którą się zwraca była zrealizowana, bo z artykułu 138 Kodeksu wykroczeń nie wynika obowiązek takiego działania”. Ponadto, jak dodał Mariusz Muszyński, „artykuł 138 Kodeksu wykroczeń nie realizuje też w rzeczywistości celu antydyskryminacyjnego, gdyż w przepisie nie ma wyraźnego wskazania, że dotyczy on treści dyskryminacyjnych”. Sędzia sprawozdawca zauważył przy tym, że „analiza praktyki stosowania skarżonej normy potwierdza, że w sprawach dotyczących artykułu 138 Kodeksu wykroczeń albo wymierzane są niskie kary, albo sąd odstępuje od ich wymierzenia”.
Sędzia Mariusz Muszyński wyjaśnił, że skarżona norma nie ma waloru prewencyjnego czy wychowawczego, nie realizuje też funkcji represyjnej. Jak mówił, skuteczność przepisu osłabia też brak zasady odwróconego ciężaru dowodu, który pojawia się w przepisach mówiących wyraźnie o ochronie przed dyskryminacją.
Zdanie odrębne w sprawie zgłosili sędziowie Leon Kieres oraz Wojciech Sych. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał sprawę w składzie pięciu sędziów. Składowi przewodniczył sędzia Andrzej Zielonacki. Wyrok Trybunału jest ostateczny.
Trybunał badając sprawę, jak wyjaśnił sędzia sprawozdawca Mariusz Muszyński, brał pod uwagę między innymi czy regulacje kodeksowe stanowią odpowiednią ochronę przed dyskryminacją. Jak powiedział, „ukaranie za odmowę świadczenia usługi nie stanowi podstawowego interesu konsumenta, jakim jest oczekiwanie, by usługa, o którą się zwraca była zrealizowana, bo z artykułu 138 Kodeksu wykroczeń nie wynika obowiązek takiego działania”. Ponadto, jak dodał Mariusz Muszyński, „artykuł 138 Kodeksu wykroczeń nie realizuje też w rzeczywistości celu antydyskryminacyjnego, gdyż w przepisie nie ma wyraźnego wskazania, że dotyczy on treści dyskryminacyjnych”. Sędzia sprawozdawca zauważył przy tym, że „analiza praktyki stosowania skarżonej normy potwierdza, że w sprawach dotyczących artykułu 138 Kodeksu wykroczeń albo wymierzane są niskie kary, albo sąd odstępuje od ich wymierzenia”.
Sędzia Mariusz Muszyński wyjaśnił, że skarżona norma nie ma waloru prewencyjnego czy wychowawczego, nie realizuje też funkcji represyjnej. Jak mówił, skuteczność przepisu osłabia też brak zasady odwróconego ciężaru dowodu, który pojawia się w przepisach mówiących wyraźnie o ochronie przed dyskryminacją.
Zdanie odrębne w sprawie zgłosili sędziowie Leon Kieres oraz Wojciech Sych. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał sprawę w składzie pięciu sędziów. Składowi przewodniczył sędzia Andrzej Zielonacki. Wyrok Trybunału jest ostateczny.
***
Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro powiedział, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego dowodzi, że w Polsce panuje wolność przekonań. Trybunał wydał postanowienie w sprawie drukarza z Łodzi, który odmówił wydrukowania materiałów promujących środowiska LGBT+. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis dotyczący karania za umyślne, bez uzasadnionej przyczyny, odmówienie świadczenia usług, jest niekonstytucyjny.
Minister Zbigniew Ziobro podkreślił, że drukarz nie odmówił wykonania usługi ze względu na orientacje seksualną klientów, a na treść jaką miał wydrukować. „Fakty są takie, że drukarz odmówił wykonania usługi dopiero wtedy, gdy upewnił się, że treści które miał drukować są sprzeczne z jego wartościami” – powiedział Zbigniew Ziobro.
Minister Sprawiedliwości powiedział, że każdy ma prawo odmówić wykonania usługi jeśli nie jest ona zgodna z jego przekonaniami. „Wolność należy się wszystkim i nikt nie powinien pod hasłami tolerancji używać aparatu państwa, aby zmuszać innych do pogwałcenia ich własnej wolności” – powiedział minister sprawiedliwości.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczy artykułu 138 Kodeksu Wykroczeń (Kto, zajmując się zawodowo świadczeniem usług, żąda i pobiera za świadczenie zapłatę wyższą od obowiązującej albo umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany, podlega karze grzywny). Artykuł zniknie z kodeksu wykroczeń po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw.
Minister Sprawiedliwości powiedział, że każdy ma prawo odmówić wykonania usługi jeśli nie jest ona zgodna z jego przekonaniami. „Wolność należy się wszystkim i nikt nie powinien pod hasłami tolerancji używać aparatu państwa, aby zmuszać innych do pogwałcenia ich własnej wolności” – powiedział minister sprawiedliwości.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczy artykułu 138 Kodeksu Wykroczeń (Kto, zajmując się zawodowo świadczeniem usług, żąda i pobiera za świadczenie zapłatę wyższą od obowiązującej albo umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany, podlega karze grzywny). Artykuł zniknie z kodeksu wykroczeń po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw.
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/Lis/jf/wk
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/Jolanta Turkowska/jf/vey/kj