Sąd musi wstrzymać ekstradycję osoby jeśli uzna, że mogłaby ona zostać narażona na ryzyko naruszenia prawa podstawowego do niezawisłego sądu, a tym samym rzetelnego procesu. Tak brzmi orzeczenie unijnego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu.
Z prośbą o wykładnię zwrócił się irlandzki sąd. W Irlandii bowiem zatrzymany został Polak na mocy Europejskiego Nakazu Aresztowania, podejrzewany o przemyt narkotyków. Sąd nie chce go jednak wydać Polsce, bo ma wątpliwości co do niezależności wymiaru sprawiedliwości w związku z reformą sądownictwa i prowadzoną przez Komisję procedurą praworządności. Sąd argumentuje, że nie ma gwarancji uczciwego procesu.
Trybunał orzekł dziś, że jeśli sąd w jakimś kraju członkowskim ma wątpliwości co do sytuacji w innym państwie, musi najpierw przeprowadzić dwuetapową analizę. Najpierw powinien stwierdzić czy istnieje systemowe zagrożenie dla praworządności. A później, w drugim etapie postępowania, stwierdzić czy ma to znaczenie dla uczciwego i rzetelnego procesu. W tej ocenie – jak uznał Trybunał – procedura związana z artykułem 7. przeciwko Polsce prowadzona przez Komisję Europejską ma szczególne znaczenie. W uzasadnieniu do orzeczenia sędziowie Trybunału w bardzo wielu miejscach powoływali się na niezależność sądownictwa i niezawisłość sądów. Przypomnieli, że dla niezawisłości i bezstronności konieczne jest wypełnianie zadań przez sądy w pełni autonomiczne, bez nacisków i ingerencji z zewnątrz. „Te gwarancje niezawisłości i bezstronności wymagają istnienia zasad, w szczególności co do składu organów sądowych, powoływania ich członków, okresu trwania ich kadencji, oraz powodów ich wyłączania i odwoływania” – brzmi orzeczenie Trybunału.
Według części prawników i urzędników z którymi rozmawiała brukselska korespondentka Polskiego Radia Beata Płomecka, ten wyrok może być wykorzystany, jeśli do unijnego Trybunału trafi pozew przeciwko Polsce za ustawę o Sądzie Najwyższym. Na razie Komisja jest na pierwszym etapie postępowania o naruszenie unijnego prawa, ale jeśli w trzecim etapie pozew trafi do Luksemburga, sędziowie mogą sięgnąć po to orzeczenie i przyznać rację Komisji Europejskiej. A w tej konkretnej sprawie prawnicy w Komisji mieli wątpliwości. Niektórzy argumentowali, że skoro nie ma unijnych przepisów o funkcjonowaniu Sądu Najwyższego, to nie można rozpoczynać postępowania o naruszenie europejskiego prawa i odwoływać się tylko do zapisów traktatowych. Z kolei wiceszef Komisji Frans Timmermans argumentował, że polscy sędziowie są sędziami Unii Europejskiej, więc Unia ma prawo kontrolować prawo dotyczące niezawisłości sądownictwa. Mówił, że upolitycznienie Sądu Najwyższego wpłynie na system sądownictwa w całej Unii Europejskiej.
IAR/Beata Płomecka/Bruksela/mcm/sk