Naukowcy z UMK badają zmiany w ludzkiej pamięci przestrzennej. Piętnastu seniorów weźmie udział w testach w wirtualnym świecie
Szybka diagnoza w chorobie Alzheimera (nazywanej również chorobą otępienną lub demencją) pozwala złagodzić proces nieodwracalnej, stopniowej utraty komórek neuronowych w mózgu. Czas jest w tym wypadku kluczowy. Choroba na zawsze upośledza umysł – pamięć, myślenie, orientację, rozumienie i mowę.
Jednym z pierwszych symptomów są kłopoty z orientacją. Chory gubi się w przestrzeni, którą do tej pory świetnie znał. Nie potrafi wrócić z przychodni do domu albo odnaleźć czegoś w kuchni. To dlatego zespół kognitywistów, fizyków, informatyków z Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii toruńskiego uniwersytetu zajął się badaniami pamięci przestrzennej, czyli zdolności lokalizacji obiektów oraz orientacją w przestrzeni.
– Wiemy, czym jest pamięć przestrzenna, wciąż jednak nie mamy narzędzi wychwytujących pierwsze, najdrobniejsze zmiany w jej funkcjonowaniu. Temu służy nasz projekt – wyjaśnia kognitywistka Natalia Pawlaczyk z Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, koordynatorka badań.
Projekt finansuje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Unia Europejska w ramach programu Uniwersytet młodych wynalazców. Naukowcy otrzymali 50 tys. zł na realizację swoich pomysłów. Nie ograniczyli się do standardowych w takich projektach testów komputerowych, które zmyliły już niejednego badacza. Badani seniorzy nierzadko słabo radzili sobie w abstrakcyjnych dla nich zadaniach komputerowych, a w rzeczywistości byli w świetnej kondycji psychofizycznej.
– Postanowiliśmy, że poza testami komputerowymi sprawdzimy, jak seniorzy funkcjonują w środowisku naturalnym, a do tego jeszcze skorzystamy z możliwości, jakie dają wirtualne projekcje rzeczywistości – wyjaśnia autorka projektu. Grupa piętnastu zdrowych seniorów w wieku powyżej 65 lat, ubrana w uprząż z czujnikami ruchu, otrzyma kilka zadań do wykonania – od najprostszych, na przykład znalezienie wyjścia z budynku, po bardziej skomplikowane.
Czujniki wychwycą każde niezdecydowanie seniora, momenty zawahania czy dezorientacji. W kolejnym etapie badań seniorzy mieli nawigować po wirtualnej bieżni w specjalnych okularach. Urządzenia nie udało się na czas zamówić, więc toruńscy badacze zmodyfikowali pomysł. Zamówili bieżnię mechaniczną i sami zaprojektowali wirtualne labirynty.
– Mówimy o niezwykle istotnym etapie badań. Wirtualna rzeczywistość pozbawiona jest naturalnych kierunkowskazów, jakimi mogą pomagać sobie seniorzy wykonujący zadania – wyjaśnia dr Joanna Dreszer-Drogorób z Wydziału Humanistycznego UMK, czuwająca nad projektem. Do programu zaangażowano zdolnych toruńskich licealistów z Gimnazjum i Liceum Akademickiego UMK oraz IV Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu. – Są aktywni na każdym etapie projektu – chwali młodzież dr Joanna Dreszer-Drogorób, podkreślając zaangażowanie uczniów.
Projekt zespołu młodych naukowców z toruńskiego uniwersytetu jest na razie pilotażem, jednak Natalia Pawlaczyk już myśli o kontynuacji zapoczątkowanych badań. – Co siedem sekund na świecie diagnozowany jest nowy przypadek demencji – podkreśla. – Do 2040 roku liczba osób borykających się z chorobami neurodegeneracyjnymi, a do takich właśnie zaliczamy Alzheimera, wyniesie około 80 milionów.
Według danych z raportu rzecznika praw obywatelskich o tej chorobie, w pierwszym stadium Alzheimera właściwie diagnozowane jest w Polsce tylko 20 proc. cierpiących na nią. Brak rozpoznania sprawia, że chorzy nie są odpowiednio leczeni.
Wykrywanie chorób neurodegeneracyjnych to jeden z najbardziej gorących tematów badawczych ostatnich lat, o czym najlepiej świadczy zeszłoroczny medyczny Nobel za badania nad orientacją przestrzenną przyznany małżeństwu May-Britt i Edvardowi Moserom z Norweskiego Instytutu Nauki i Technologii w Trondheim oraz Johnowi O’Keefe z University College of London, odkrywców wewnętrznego GPS człowieka.
acb (aip), foto Jacek Smarz