41 lat temu, 29 kwietnia 1978 roku powstały Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. Zostały powołane przez Andrzeja Gwiazdę, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego. Była to niezależna od władz PRL, organizacja pracownicza, która sformowała struktury i rozwinęła działalność.
Aktywnymi działaczami lub współpracownikami WZZ Wybrzeża byli między innymi, Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Kołodziej, Maryla Płońska, Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa, Lech Kaczyński, Bogdan Borusewicz, Bogdan Lis oraz Tadeusz Szczepański, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1980 roku.
Działalność WZZ koncentrowała się wokół obrony praw pracowniczych i związkowych, organizacji obchodów rocznicowych Grudnia ’70 oraz wydawania niezależnej prasy, w tym pisma „Robotnik Wybrzeża”. Związkowcy publikowali też nielegalne ulotki, organizowali uroczystości patriotyczne, a także wykłady na temat prawa pracy i historii Polski.
Zasadą była jawność, działacze podawali w materiałach i „Robotniku” swoje adresy. Miało to ułatwić kontakt z osobami chcącymi wesprzeć związek, a władza nie mogła powoływać się na tzw. tajne struktury zagrażające państwu.
Gdańscy działacze odegrali później kierowniczą rolę w Sierpniu 1980 roku i powołaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Fala masowych strajków 1980-go, zakończona podpisaniem porozumień sierpniowych, dała początek przemianom społeczno-ustrojowym w Polsce.
W 1979 roku powstały Wolne Związki Zawodowe na Pomorzu Zachodnim. W tym samym roku opublikowano Kartę Praw Robotniczych. Dokument zwracał uwagę na potrzebę organizowania wspólnej obrony dla grup robotniczych podejmujących niezależną działalność. Początkowo podpisany przez 80 osób, w sumie miał ponad 100 sygnatariuszy z wielu miast Polski. Kartę podpisali przedstawiciele wszystkich Wolnych Związków Zawodowych, między innymi ze Stoczni Gdańskiej, Huty im. Lenina, z różnych środowisk robotniczych, nadzoru technicznego oraz inteligencji, na czele z Andrzejem Gwiazdą i Lechem Wałęsą. Karta była propagowana najszerzej przez KSS KOR, zwłaszcza za pośrednictwem pisma „Robotnik”.
W lipcu 1980 roku – po dyscyplinarnym zwolnieniu Anny Walentynowicz z pracy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina – Wolne Związki Zawodowe zorganizowały akcję w jej obronie. Ulotkę w tej sprawie sygnował Komitet Założycielski WZZ Wybrzeża i redakcja „Robotnika Wybrzeża”, to jest: Bogdan Borusewicz, Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Gwiazda, Jan Karandziej, Maryla Płońska, Alina Pienkowska i Lech Wałęsa.
14 sierpnia – o świcie w obronie Anny Walentynowicz zastrajkowali pracownicy Stoczni Gdańskiej. Kluczowa rolę w strajku odegrali działacze środowiska WZZ.
16 sierpnia z inspiracji WZZ-owców powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, w prezydium którego ludzie WZZ odgrywali rolę kierowniczą. Byli to: Andrzej Gwiazda, Joanna Duda-Gwiazda, Bogdan Lis i Anna Walentynowicz. Zasługą tego środowiska było sformułowanie i obrona 21 postulatów, z najważniejszym z nich – zgodą komunistów na powstanie Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych.
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Koziełł/E.Leo/dok.