17 kwietnia o godzinie 13:00 w nowojorskim East Village, nastąpi odsłonięcie muralu upamiętniającego Chrzest Polski. Mural znajdzie się na ścianie budynku należącego do Parafii Św. Stanisława Biskupa i Męczennika, przy 104 St. Marks Pl. Zawarte w projekcie symbole podkreślają imponującą ramę czasową – 1050 lat Państwa Polskiego!
Chrzest księcia Mieszka I w 966 roku był nie tylko aktem religijnym, ale miał również znaczące konsekwencje polityczne i obyczajowe. Tworzące się państwo Polskie zostało włączone w krąg polityczno-kulturowy Europy łacińskiej. Wraz z pojawieniem się pierwszych misjonarzy zaczął się proces przejmowania zachodnich wzorców politycznych i kulturowych – struktury politycznej i administracyjnej państwa, systemu prawnego, obyczajów, pisma, łaciny jako języka urzędowego i wielu innych. Cykl ten trwał wiele lat, a w konsekwencji doprowadził Polskę do przyjęcia modeli i odpowiedników zachodnich, przy zachowaniu silnej tożsamości narodowej, pozwalającej przetrwać rozbiory i okupacje.
Pamiętając o ważnej roli, jaką w historii Polski odegrała na przestrzeni wieków emigracja, Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku zdecydował się na usytuowanie muralu właśnie w East Village. Dzielnica ta już w XIX w. była domem wielu polskich emigrantów. Już wtedy, w latach ‘50 odwiedził East Village polski poeta Cyprian Kamil Norwid, to właśnie z okresu nowojorskiego pochodzi jego słynny wiersz Do Johna Browna. Początki parafii Św. Stanisława Biskupa i Męczennika to rok 1872, co świadczy o istniejącej już wtedy silnej społeczności polonijnej. W 1909 r. odbyła się tutaj msza – ostatni hołd złożony Helenie Modrzejewskiej (Modjeskiej), wybitnej polskiej aktorce o międzynarodowej sławie. Dziś w kościele znajduje się tablica pamiątkowa, umieszczona z inicjatywy Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku i Prof. Andrzeja Żurowskiego, przypominająca o tym wydarzeniu. W 1941 r., kilka miesięcy po śmierci Ignacego Jana Paderewskiego w Tompkins Square Park posadzono Dąb Paderewskiego.
Dokładnie na St. Marks Place mieścił się słynny polski Dom Narodowy „The Dom”, określany był jako „hippiest hangouts of the 1960s.” Od pokazów w LaMaMa: Umarła klasa (1979) i Wielopole, Wielopole (1981), zaczęła się międzynarodowa sława Tadeusza Kantora. Do dziś polskie produkcje są obecne regularnie w repertuarze teatru. W Anthology Film Archives w maju każdego roku od lat ponad dziesięciu odbywa się festiwal filmu polskiego New York Polish Film Festival. Większość z tych wydarzeń odbywa się przy współpracy Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku.
East Village stanowi inspiracje dla współczesnych twórców, to tutaj rozgrywają się akcje większości sztuk polskiego dramatopisarza Janusza Głowackiego, a do niedawna istniejąca tam polska restauracja Teresa’s została uwieczniona w piosence Kazika Staszewskiego. Artystów poszukujących inspiracji, od lat zaprasza polski bar Lucy i jego kultowa dla wielu właścicielka, pani Ludwika „Lucy” Mickevicius.
To tutaj, mieszkali stypendyści Fundacji Kościuszkowskiej, artyści i naukowcy przyjeżdzający z Polski w ramach wymiany naukowej. Część z nich, począwszy od wczesnych lat ’90, mieszkała dokładnie w budynku, na którym znajdzie się mural. Pozostali, w dawnej siedzibie Instytutu Piłsudskiego, kolejnej ważnej instytucji na mapie polonijnej Nowego Jorku.
Urodzony w Polsce artysta, Janusz Gilewicz od lat jest mieszkańcem East Village. Specjalizuje się w muralach i trójwymiarowych obrazach. Jest twórcą największego na świecie trójwymiarowego muralu, który w 2013 r. wraz z 500 wolontariuszami stworzył przy 379 Madison Street na Lower East Side. Jego prace znajdują się w kolekcjach gwiazd rocka, polityków, a w swoim dorobku ma nawet namalowany na zamówienie portret JPII, który został podarowany do papieskiej kolekcji.
Biało-czerwona flaga, będącą częścią muralu, przypomni o wielokulturowym dziedzictwie tej dzielnicy, jednocześnie formą wpisując się w jej malowniczość.
Agata Grenda, Dyrektorka Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku: „Myśląc o obchodach 1050-lecia Chrztu Polski chcieliśmy przede wszystkim zwrócić uwagę Amerykanów na tę rocznicę. Wiedzieliśmy, że w natłoku nowojorskich wydarzeń nawet najbardziej znacząca data z historii danego kraju może nie zostać zapamiętana, dlatego zależało nam na prostym, czytelnym, a jednocześnie intrygującym przekazie, zwłaszcza dla tych, którzy są albo z innego kręgu kulturowego, albo nie znają naszego kraju i jego historii. Widząc napis ‘Polska 966-2016’ oraz znak ryby być może będą chcieli po prostu ‘wyguglować’ sobie z czym związane są te informacje, a tym samym – dołożyć pewnych starań aby rozszyfrować ten mural. Dla Polaków będzie zaś on kolejnym polskim elementem na East Village, a jest ich niestety coraz mniej. Jednocześnie będzie to kolejny projekt Instytutu realizowany z najstarszą polską parafią na Manhattanie – kościołem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika. W 2009 r. umieściliśmy w nim tablicę poświęconą Helenie Modrzejewskiej. Po jej śmierci w 1909 r. Nowojorczycy złożyli ostatni hołd wielkiej aktorce właśnie w tym kościele, a następnie jej szczątki przetransportowano statkiem do Polski. Cieszymy się więc, że po raz kolejny zaznaczymy polską obecność na dolnym Manhattanie, jednocześnie przypominając o ważnej rocznicy w naszych dziejach.”
Mural powstał z inicjatywy i ze środków Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku, przy współpracy z Parafią Św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Twórcą muralu jest Janusz Gilewicz. Mural odsłoni Agata Grenda Dyrektorka Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku, O. Tadeusz Lizińczyk, Proboszcz parafii Św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz artysta Janusz Gilewicz.
Obchody 1050. Rocznicy Chrztu Polski zostały objęte Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy. Oficjalna strona obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski: http://chrzest966.pl/
Po otwarciu muralu organizatorzy zapraszają do sali pod kościołem na poczęstunek.