59 amerykańskich senatorów napisało list w sprawie ustawy reprywatyzacyjnej do polskiego premiera Mateusza Morawieckiego. Jak podkreślili, jest ona niesprawiedliwa dla polskich Żydów, którzy ocaleli z Holokaustu. „Polska jest jedynym dużym europejskim państwem, które do tej pory nie przyjęło kompleksowej ustawy przewidującej restytucję mienia lub odszkodowania za własność prywatną”, napisali senatorowie ze Stanów Zjednoczonych w liście.
Senatorowie podkreślili w liście do premiera Morawieckiego, że są rozczarowani, że polska ustawa reprywatyzacyjna (jej projekt opublikowano w październiku ubiegłego roku) nie umożliwia Żydom polskiego pochodzenia zwrotu własności, którą posiadali przed II wojną światową, a także otrzymania odszkodowania za udziały w zniszczonych podczas działań wojennych firmach. Stwierdzili oni, że wypłata tylko częściowych odszkodowań jest niedopuszczalna, a Polska jest jedynym dużym państwem w Europie, które „nie przyjęło kompleksowej ustawy” dotyczącej restytucji mienia lub odszkodowań dla Żydów ocalałych z Zagłady. „Mamy nadzieję, że wkrótce to nastąpi”, napisali w liście.
59 członków liczącego 100 członków Senatu USA, w tym wpływowy republikanin John McCain, republikanin z Florydy Marco Rubio, który kandydował w wyborach prezydenckich w 2016 r. i przywódca mniejszości Partii Demokratycznej w Senacie Chuck Schumer, krytykują też fakt, że zwrotu majątku lub wypłaty odszkodowań nie mogą się domagać obywatele tych państw, które po II wojnie światowej nie podpisały układ regulujących sprawy majątków Żydów. Zdaniem sygnatariuszy listu nie powinno być również tak, że prawo do walki o majątek będą mieli tylko krewni pierwotnych właścicieli mieszkań i domów w linii prostej.
Amerykańscy senatorowie, którzy napisali list do szefa polskiego rządu powołali się m.in. na stanowisko Światowej Organizacji ds. Restytucji Mienia Żydowskiego (WJRO). – Takie ustalenia są krzywdzące dla większości polskich Żydów, którzy przeżyli Holokaust, a po wojnie mieszkali poza granicami Polski – mówił wcześniej prezes organizacji Ronald Lauder.
W liście pojawia się także zalecenie o przyjęcie ustawy reprywatyzacyjnej, która będzie zgodna z podpisaną w 2009 r. Deklaracją Terezińską. Dokument, który nie jest wiążący prawnie, został spisany po konferencji dotyczącej majątków w okresie Holokaustu, która odbyła się 30 czerwca wspomnianego roku w Pradze. Wśród przedstawicieli 46 państw, którzy przyjęli Deklarację Terezińską, był również reprezentant Polski. W dokumencie znajduje się zapis, że konieczne jest podjęcie „wszelkich starań mających na celu naprawienie konsekwencji bezprawnych przejęć majątków, takich jak konfiskaty, wymuszone sprzedaże i sprzedaże pod przymusem, które stanowiły element prześladowań tych niewinnych ludzi i grup, z których olbrzymia większość zmarła, nie pozostawiając spadkobierców”.
List skomentował już m.in. lider Partii Razem Adrian Zandberg. „Polska powinna jak najszybciej przyjąć ustawę o wygaszeniu roszczeń reprywatyzacyjnych. Podmiotowość to nie wygrażanie argentyńskim dziennikarzom więzieniem za głupawy artykuł, tylko zdecydowane działanie w sprawach istotnych. Takich jak reprywatyzacja”, napisał polityk na Twitterze i dodał w swoim poście na Facebooku, że „nie da się cofnąć zegara historii. I nie ma powodu, by cofać go tylko dla wąskiej grupy byłych właścicieli, kosztem reszty społeczeństwa”. „Amerykanie w jednym mają rację: ustawa nie powinna nikogo dyskryminować. Byli właściciele powinni otrzymać symboliczne, równie skromne odszkodowania. Polska nigdy nie zobowiązała się do oddawania kamienic w naturze ani do wypłacania pieniędzy za nieistniejące majątki. Mamy prawo rozwiązać problem roszczeń i powinniśmy to niezwłocznie uczynić”, napisał Zandberg.
Aleksandra Gersz AIP