75 lat temu, 2 października 1944 roku zakończyło się Powstanie Warszawskie. Trwało 63 dni. Bez wystarczającej pomocy z zewnątrz, przy braku broni, amunicji i zaopatrzenia dowódcy Armii Krajowej zdecydowali się zakończyć walkę.
Historyk Szymon Niedziela z Muzeum Powstania Warszawskiego mówi, że główną przyczyną kapitulacji był brak broni i zapasów niezbędnych do prowadzenia walk w mieście. Rozpoczynając Powstanie w Warszawie, dowództwo AK sądziło, że walka potrwa kilka dni, w ciągu których do Warszawy wejdzie Armia Czerwona. „Przez trzy dni opanowano większą część miasta, sytuacja jednak się zmieniła i Powstanie trwało 63 dni” – podkreśla Szymon Niedziela.
Powstanie Warszawskie było jedną z największych bitew miejskich stoczonych w trakcie II wojny światowej, jedyną w czasie której zginęło tak wielu mieszkańców miasta. Jak szacują historycy, w wyniku walk w Warszawie oraz zbrodni niemieckich zginęło od 150 do 180 tysięcy cywilów, straty wśród żołnierzy są szacowane na 15 do 18 tysięcy. „Duża liczba zamordowanych, bardzo często w sposób okrutny cywilów, świadczy o tym, że Powstanie było niemiecką zbrodnią przeciwko niewinnej ludności oraz miastu” – mówi historyk.
Obchody 75. rocznicy zakończenia zrywu odbędą się o 18:00 na Kopcu Powstania Warszawskiego.
*
Około 200 tysięcy mieszkańców Warszawy zginęło z rąk Niemców podczas Powstania Warszawskiego. Co najmniej 25 procent zabudowy miasta zostało przez nich zniszczone. Mija 75. lat od zakończenia Powstania Warszawskiego. 2 października 1944 roku żołnierze Armii Krajowej zaprzestali działań ofensywnych, a dowództwo wysłało emisariuszy w celu wynegocjowania kapitulacji.
Historyk Waldemar Grabowski z Instytutu Pamięci Narodowej przypomina, że mieszkańcy stolicy ginęli mordowani przez Niemców i pod gruzami bombardowanych domów, ale byli także masowo wywożeni z miasta. Historyk mówi, że w czasie Powstania i po jego zakończeniu, Niemcy deportowali z Warszawy co najmniej 550 tysięcy mieszkańców. Do tego należy doliczyć około 100 tysięcy deportowanych z miejscowości leżących blisko Warszawy. Większość z nich trafiła do obozu w Pruszkowie, skąd około 150 tysięcy zostało wywiezionych na przymusowe roboty w głąb III Rzeszy, a co najmniej 50 tysięcy trafiło do obozów koncentracyjnych.
Historyk IPN Tomasz Sudoł przypomina, że w czasie walk Warszawa straciła około jednej czwartej zabudowy. Taka skala zniszczeń wynikała ze sposobu walki Niemców, którzy, aby skutecznie likwidować opór powstańców, często uciekali się do niszczenia wszystkich kamienic na niektórych obszarach. Używano ładunków wybuchowych, a wcześniej budynki były podpalane.
Zakończenie walk, nie zakończyło niszczenia stolicy. Od 3 października 1944 do połowy stycznia 1945 roku niemieckie brygady specjalne burzyły dom po domu, grabiąc wszystko co nadawało się do wywiezienia do Niemiec, łącznie z przewodami telefonicznymi i torami kolejowymi – przypomina Tomasz Sudoł. Badacz podkreśla, że grabieży dokonywano w sposób zorganizowany, ale część żołnierzy niemieckich plądrowała mieszkania czy inne miejsca, przywłaszczając sobie zrabowane dobra.
Po zakończeniu Powstania Niemcy wywieźli z Warszawy w sumie około 45 tysięcy wagonów kolejowych oraz kilka tysięcy ciężarówek pełnych zagrabionego mienia prywatnego i państwowego.
*
2 października 1944 roku przerwano działania wojenne Powstania Warszawskiego. W Ożarowie dowództwo powstania oraz Niemcy podpisali układ, na mocy którego powstańcy zostali uznani za jeńców wojennych zgodnie z Konwencją Genewską. Wobec ludności cywilnej miała nie być stosowana odpowiedzialność zbiorowa.
2 października jest Dniem Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy.
Uroczystości rozpocznie o 9.00 złożenie kwiatów przez przedstawicieli władz miasta w hołdzie ludności cywilnej pod pomnikiem Pamięci 50 tysięcy mieszkańców Woli zamordowanych przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego, przy ulicy Leszno, pod pomnikiem Mieszkańców Warszawy w Muzeum Powstania Warszawskiego oraz na Powązkach w kwaterze C – żołnierzy i ofiar cywilnych Powstania Warszawskiego.
O 10.00 odbędzie się uroczystość Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy przy pomniku Polegli Niepokonani na Cmentarzu Powstańców Warszawy przy ulicy Wolskiej.
O 12.30 nastąpi odsłonięcie skweru Tadeusza Zawadzkiego „Zośki” (przy rondzie Zgrupowania AK „Radosław” u zbiegu al. Jana Pawła II ).
O 18.00 zostanie zgaszony ogień pamięci na Kopcu Powstania Warszawskiego, zapalony 1 sierpnia.
—
Informacyjna Agencja Radiowa (IAR)/um,warszawa/dyd
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/Witold Banach/wk
Informacyjna Agencja Radiowa(IAR)/Lis/dyd/wk