Wiceprezes IPN doktor Mateusz Szpytma podkreśla, że historia rodziny Ulmów, która ratowała Żydów przed Holokaustem, dopiero od niedawna stała się szerzej znana. Dziś W Muzeum Polaków Ratujących Żydów imienia Rodziny Ulmów w Markowej gości premier Mateusz Morawiecki wraz z dziennikarzami redakcji krajowych i zagranicznych.
Józef i Wiktoria Ulmowie w latach 1942-44 dali schronienie ośmiorgu Żydom. Zarówno ośmioosobowa polska rodzina, jak i grupa ukrywających się Żydów została zamordowana przez Niemców 24 marca 1944 roku.
Towarzyszący premierowi wiceprezes IPN, to jeden z inicjatorów powstania muzeum w Markowej. Doktor Mateusz Szpytma jest także spokrewniony z rodziną Ulmów – jego babcia była siostrą Wiktorii Ulma, będącą jednocześnie matką chrzestną jego ojca. „Zanim w 2003 roku zajęliśmy się historią rodziny Ulmów, to była ona szerzej nieznana” – powiedział wiceprezes IPN. „Ulmowie są symbolem Polaków ratujących Żydów. Pisze się o nich w Polsce i na świecie. Instytut Jad Waszem napisał o tym już w 2013 roku. Nawet jeśli znajda się jakieś krytyczne głosy pod adresem muzeum, to nie uderzają one w historię rodziny Ulmów” – powiedział Mateusz Szpytma.
Wiceszef IPN podkreślił również, że dowódca oddziału, który dokonał zbrodni w Markowej, pozostał bezkarny. Za tę zbrodnie, jak powiedział Mateusz Szpytma, został skazany tylko najmłodszy z funkcjonariuszy, Josef Kokot. „Natomiast dowódca akcji, lejtnant Eilert Dieken nie poniósł konsekwencji, a po weryfikacji, został po wojnie przywrócony do służby i służył w RFN jako policjant. Zmarł z powodów naturalnych, nigdy nie został skazany” – przypomniał Mateusz Szpytma.
Wiceprezes IPN zaznaczył, że Polacy stanowią najliczniejszą, prawie 7-tysięczną grupę osób odznaczonych medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przyznawanym przez Instytut Jad Waszem. Ponadto w Polsce za jakąkolwiek pomoc Żydom groziła kara śmierci, w przeciwieństwie do krajów Europy Zachodniej.
Jednocześnie doktor Mateusz Szpytma przytoczył recenzję książki kanadyjskiego historyka Gunnara Paulsona, który pisze o skali pomocy Żydom w okupowanej Warszawie. „W tej recenzji napisano, że w Warszawie Żydom pomagało do 90 tysięcy Polaków. Jednak było też 3-4 tysiące szmalcowników” – powiedział wiceszef IPN. Jednocześnie dodał, że skala pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w całym kraju nie została jeszcze zbadana.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej w Markowej otwarto w 2016 roku. Przez pierwszy rok działania placówkę odwiedziło około 50 tysięcy turystów.
Informacyjna Agencja Radiowa (IAR)/Karol Darmoros/mile/dyd