75 lat temu, 26 marca 1942 roku, niecałe dwa lata po rozpoczęciu funkcjonowania niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, hitlerowcy utworzyli na jego terenie obóz kobiecy.
Tego dnia trafiły tam dwa transporty liczące w sumie około 2 tysięcy osób. Były to więźniarki z KL Ravensbrueck, a także Żydówki z Popradu na Słowacji. Szacuje się, że w Auschwitz zginęła co najmniej połowa z około 130 tysięcy zarejestrowanych kobiet.
W transporcie z Ravensbrueck znalazło się 999 kobiet, w większości kryminalistek, asocjalnych oraz kilkanaście więźniarek politycznych. Równie liczny transport – 999 Żydówek z Popradu – był pierwszą zarejestrowaną deportacją do Auschwitz w ramach „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.
Niemcy umieścili więźniarki w dziesięciu blokach odgrodzonych murem od pozostałej części obozu. Spośród kryminalistek i aspołecznych powstałą kadra funkcyjna – blokowe i kapo.
27 kwietnia 1942 roku do Auschwitz dotarł pierwszy transport Polek. Było to 127 więźniarek politycznych przywiezionych z więzień w Tarnowie i Krakowie.
Obóz kobiecy początkowo znajdował się pod komendą władz z Ravensbrueck. W lipcu 1942 roku przeszedł w jurysdykcję KL Auschwitz. Na początku sierpnia 1942 roku podjęto decyzję o przeniesieniu oddziału kobiecego do powstającego Auschwitz II-Birkenau.
Oddział kobiecy w Birkenau istniał do czasu ewakuacji obozu, w styczniu 1945 roku. Wobec zbliżającej się ofensywy wojsk radzieckich, Niemcy ewakuowali około 56 tysięcy osób w tak zwanych „marszach śmierci”. 18 stycznia nad ranem w krótkich odstępach czasu pięćsetosobowe kolumny kobiet, niektóre szły wraz z dziećmi, opuściły obóz konwojowane przez esesmanów. Łącznie było ich 5345. W obozie pozostało ponad 4,5 tysiąca kobiet i dzieci.
Auschwitz-Birkenau został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej 27 stycznia 1945 roku.
W latach 1940-1945 Niemcy zgładzili tam co najmniej milion sto tysięcy ludzi, głównie Żydów, którzy stanowili 90 procent ofiar, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Łącznie Niemcy deportowali do Auschwitz co najmniej milion trzysta tysięcy osób, z których tylko 400 tysięcy zostało zarejestrowanych i osadzonych w obozie. Żydzi stanowili około 85 procent wszystkich deportowanych.
Niemcy założyli obóz koncentracyjny Auschwitz, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał później, stając się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów.
Za początek funkcjonowania Auschwitz-Birkenau uważa się 14 czerwca 1940 roku, dzień przywiezienia do obozu pierwszego transportu polskich więźniów politycznych. Wśród 728 osób byli żołnierze, którzy usiłowali przedostać się na Węgry, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci. Wyzwolenia doczekało 239-ciu.
W pierwszym okresie w Auschwitz liczebnie dominowali Polacy, w drugiej połowie 1942 roku Żydzi stanowili już około połowy ogólnego stanu więźniów, a od 1943 roku – zdecydowaną większość.
Masowej zagłady Niemcy dokonywali w Auschwitz II-Birkenau, którego budowa rozpoczęła się w październiku 1941 roku. Zadecydował o tym komendant obozu Rudolf Hoess, po tym jak latem 1941 roku Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wskazał Auschwitz jako miejsce „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.
Pierwsi więźniowie trafili do Birkenau na początku 1942 roku i odtąd obóz stał się miejscem największego masowego mordu w dziejach ludzkości, dokonanego na europejskich Żydach. Większość z nich – zarówno mężczyźni, kobiety, jak i dzieci – bezpośrednio po przywiezieniu kierowano na śmierć w komorach gazowych. Pozostali więźniowie ginęli wskutek niewolniczej pracy, głodu, tortur, egzekucji i pseudomedycznych eksperymentów.
W połowie stycznia 1945 roku, wobec ofensywy wojsk radzieckich, Niemcy rozpoczęli likwidację obozu. 27 stycznia Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Uwolnili oni około 7 tysięcy osób.
Pozostałych, około 56 tysięcy, Niemcy ewakuowali wcześniej w tak zwanych „marszach śmierci”, w których zginęło około 15 tysięcy osób.
TS/IAR, Fot Dreamstime.com