Spór jest co najmniej z trzema krajami – przekonuje w rozmowie z Agencją Informacyjną Polska Press dr Grzegorz Kostrzewa-Zorbas.
Czy kryzys dotyczy tylko relacji Polski z Izraelem?
Spór jest co najmniej z trzema krajami. I największe znaczenie dla Polski ma ten ze Stanami Zjednoczonymi – najważniejszym sojusznikiem i liderem NATO. Poza tym jest jeszcze Ukraina, nasz sąsiad strategiczny. Można spodziewać się jeszcze reakcji także innych krajów i organizacji międzynarodowych.
Na czym polega ten konflikt i jakie mogą być jego skutki?
Polska chce swoją władzę rozciągnąć na świat poprzez władzę karania i prowadzenia śledztw, stawiania oskarżeń i sądzenia. To jest dla tych państw nie do przyjęcia. Skutkiem może być osłabienie stosunków w różnych dziedzinach, np. odmawianie wzajemnej pomocy prawnej. Takiej jak współpraca policji, prokuratury i sądów. W niektórych krajach mogą pojawić się nawet ustawowe ograniczenia czy nawet zakazy współpracy z Polską. A jednocześnie polski „soft power”, czyli miękka siła ulega zmniejszeniu. To wszystko jest bardzo poważne i niebezpieczne osłabienie.
Jak teraz mogą wyglądać relacje Polski z Izraelem, które dotychczas były dobre.
Były dobre, ponieważ historii dawało się tyle miejsca, ile powinno się dawać. Historia nie determinuje i nie przesądza, jak jakieś greckie fatum przeszłych i przyszłych stosunków. Gdyby tak było większość państw toczyłoby wciąż wojny. Teraz historia zdominowała wszystko – wyparła inne wymiary stosunków. I ze strony Izraela już są zapowiedziane kroki polityczne i prawne – w szczególności zapowiedź uchwalenia ustawy mówiącej o karaniu za umniejszanie przypadków takich jak szmalcownictwo. Izraelscy politycy zapowiadali także zorganizowanie specjalnej ekspozycji na temat polskiego udziału w Holokauście. Nic podobnego wcześniej w Izraelu nie istniało, takich pomysłów nie było.
Dlaczego USA włączyły się tego sporu?
Ponieważ są w bardzo bliskich stosunkach z Izraelem, wspierają go w wielu sprawach. Temu sojuszowi towarzyszy więź kulturowa wynikająca m.in. z faktu, że w Stanach i w Izraela mieszka porównywalna liczba Żydów. Żydzi amerykańscy osiągnęli wielkie sukcesy, mają tam wysoką pozycję. Gdy diaspora żydowska czuje się zagrożona, to Stany Zjednoczone spieszą z pomocą używając całej potęgi swoich wpływów.
Jakie wnioski z kryzysu może wyciągnąć Polska na przyszłość?
Polska musi unikać błędów – prób narzucania swojej woli światu. To się nigdy nikomu nie udało. Należy we właściwy sposób zwalczać pojawianie się określeń „polskie obozy śmierci” – poprzez współpracę międzynarodowa, działania dyplomatyczne oraz kampanie edukacyjne i informacyjne.
Jakub Oworuszko AIP