66 lat temu, 16 kwietnia 1952 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, organizatora i dowódcę Kedywu Armii Krajowej. Był jednym z najbardziej zasłużonych żołnierzy AK i polskiego podziemia niepodległościowego.
Wyrok zapadł po sfingowanym procesie, w którym przedstawiono wymuszone torturami zeznania podwładnych generała. W październiku Sąd Najwyższy, na tajnym posiedzeniu i pod nieobecność oskarżonego, wyrok zatwierdził. Prośba rodziny o ułaskawienie została odrzucona. Karę śmierci wykonano 24 lutego 1953 o godzinie 15.00 w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie. Generał Fieldorf był najwyższym stopniem żołnierzem Armii Krajowej, który został skazany na śmierć przez komunistów. Aby go upokorzyć, został powieszony, a nie rozstrzelany.
W czasie okupacji hitlerowskiej August Fieldorf walczył w podziemiu. Od 1944 roku był zastępcą ostatniego dowódcy Armii Krajowej – generała Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka”. Dowodził organizacją NIE, która stanowiła kadrową strukturę AK, przygotowaną do działań w warunkach sowieckiej okupacji.
Aresztowany przez NKWD w 1945 roku, został wywieziony na Ural, gdzie był przetrzymywany w sowieckich łagrach. Po powrocie do kraju ponownie aresztowano go i skazano na karę śmierci, którą wykonano w 1953 roku. Został zrehabilitowany w 1989 roku. W 2006 roku pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
Miejsce pochówku Emila Fieldorfa przez wiele lat pozostawało nieznane. W 2009 roku pojawiły się informacje, że pracownikom IPN udało się ustalić lokalizację grobu. Ciało generała spoczywa prawdopodobnie na tzw. „Łączce” na Wojskowym Cmentarzu Powązkowskim, blisko miejsca gdzie znajduje się jego symboliczna mogiła.
Śledztwo w sprawie mordu sądowego na generale Fieldorfie wszczęto w 1992 roku przez poprzednika IPN – Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Spośród osób objętych dochodzeniem, tylko dwóm przedstawiono akt oskarżenia – prokurator Helenie Wolińskiej, która w latach 50. wydała nakaz aresztowania generała „Nila” oraz sędzi Marii Gurowskiej, która skazała go na śmierć. Nie stanęły one jednak przed sądem, obie już nie żyją. Prokurator Wolińska została oskarżona przez IPN o zbrodnię komunistyczną, jednak nie doszło do jej ekstradycji z Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkała.
W lutym 2008 roku, w 55. rocznicę śmierci generała Augusta Fieldorfa „Nila”, Sejm uczcił jego pamięć uchwałą. Napisano w niej, że jest on „przykładem człowieka, który całe życie poświęcił walce o niepodległość i suwerenny byt Rzeczypospolitej Polskiej”.
August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 roku w Krakowie. W 1912 roku związał się z ruchem niepodległościowym Józefa Piłsudskiego. Służył w 1. Brygadzie Legionów i w jej szeregach walczył na froncie rosyjskim. W odrodzonym Wojsku Polskim brał udział w walkach o Lwów i Wilno. Od 1938 roku do końca kampanii wrześniowej 1939 był dowódcą 51. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach. Walczył też we Francji i w Anglii. Władze emigracyjne mianowały go pierwszym emisariuszem rządu i Naczelnego Wodza w okupowanym kraju.
Pełnił wysokie funkcje w podziemnym wojsku. W latach 1942-44 był dowódcą Kedywu Komendy Głównej AK, a później zastępcą Komendanta Głównego AK, generała Leopolda Okulickiego. Pseudonim „Nil” przyjął w 1942 roku. Wydał rozkaz likwidacji Franza Kutschery, generała SS w Warszawie. Pod koniec Powstania Warszawskiego został awansowany do stopnia generała brygady i mianowany Naczelnym Komendantem organizacji NIE.
Przypadkowo aresztowany przez NKWD w Milanówku, nie został rozpoznany. 7 marca 1945 roku wywieziono go na Ural. Przeżył trzy łagry. Do kraju wrócił w 1947 roku. Po ujawnieniu się w 1950-tym, został ponownie aresztowany. Pomimo tortur, odmówił współpracy z SB. W sfingowanym procesie, w którym zeznania świadków wymuszono torturami, Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał generała 16 kwietnia 1952 roku na karę śmierci. Wyrok wykonano 24 lutego 1953 roku.
O wyjaśnienie wszystkich okoliczności zbrodni komunistycznego sądu oraz odnalezienie grobu generała, przez kilkadziesiąt lat walczyła jego córka – Maria Fieldorf-Czarska, podczas wojny – łączniczka Armii Krajowej. Zmarła w 2010 roku. Zgodnie z jej wolą, została pochowana w symbolicznym grobie jej ojca na warszawskich Wojskowych Powązkach.
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/E.Leo/dok.