W trzechsetną rocznicę Sejmu Niemego historycy na konferencji na Zamku Królewskim w Warszawie dyskutują m,in. o tym, dlaczego uchwalone wówczas reformy nie tylko nie naprawiły państwa, ale pogłębiły kryzys wewnętrzny.
Jednodniowa sesja Sejmu 1 lutego 1717 roku zakończyła dwuletni konflikt polskiej szlachty z królem Augustem II. Uchwalił m.in. konstytucje dla Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Jeden z organizatorów konferencji w Warszawie, Michał Zwierzykowski, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu mówi, że obrady sejmu wyjątkowo nie zostały zerwane przez liberum veto, gdyż każda ze stron chciała pokoju. Ten mógł zostać zawarty tylko przez zaakceptowanie traktatu pokojowego sporządzonego i wynegocjowanego kilka miesięcy wcześniej. Ponadto- według historyka- szlachta miała już dość kilkunastoletniej III Wojny Północnej, której działania objęły również tereny Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz wcześniejszych wojen z Turcją z poprzednim wieku. Polska w momencie obrad Sejmu Niemego była słaba i wyniszczona ekonomicznie przez działania militarne, które były kosztowne również dla szlachty.
Traktat zatwierdzony przez Sejm Niemy przewidywał między innymi wyprowadzenie wojsk saskich z Rzeczypospolitej, czy ugruntowanie reformy skarbowo-wojskowej, która wprowadzała stałą płacę na rzecz armii.
Jak dodaje profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Michał Zwierzykowski, presja wśród obradujących, aby Sejm wprowadził reformy była ogromna – „W zasadzie nie wchodziło w grę zerwanie obrad. Każdy kto tego by się dopuścił zapłaciłby to pewnie życiem”. Obrady trwały tylko kilka godzin i zakończyły się akceptacją wszystkich reform. Jednocześnie historyk wyjaśnia, że żadne wojska rosyjskie, ani przedstawiciele cara Piotra I nie byli obecni na sesji Sejmu Niemego. Przedstawiciel cara brał udział w mediacjach pomiędzy stronami, które jednak odbyły się kilka miesięcy wcześniej – „Wojska rosyjskie były obecne w Rzeczypospolitej, wkroczyły na prośbę mediatora, który chciał nieco przymusić obie strony do powrotu do negocjacji, gdyż w pewnym momencie się rozeszły. Natomiast Rosjanie nigdy do Warszawy nie podeszli zbyt blisko”. Zwierzykowski tłumaczy, że carska Rosja mocno ingerowała w sprawy polski, w tym w obrady sejmów, ale w kolejnych latach.
Konferencja naukowa z okazji trzechsetnej rocznicy Sejmu Niemego została zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym, Kancelarię Sejmu RP, Zamek Królewski w Warszawie, Instytut Historii PAN im. T. Manteuffla oraz Muzeum Historii Polski.
Dawid Grygorcewicz, Fot. Dreamstime.com